وَ مَنْ يَرْغَبُ عَنْ مِلَّةِ إِبْراهِيمَ إِلاَّ مَنْ سَفِهَ نَفْسَهُ وَ لَقَدِ اصْطَفَيْناهُ فِي الدُّنْيا وَ إِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ ﴿۱۳۰﴾
چه کسی جز افراد سبکسر از آیین ابراهیم روی‌گردان خواهد شد؟ ابراهیم را در دنیا برگزیدیم و در آخرت نیز در زمره شایستگان خواهد بود.20
بقره (2)
130
إِذْ قالَ لَهُ رَبُّهُ أَسْلِمْ قالَ أَسْلَمْتُ لِرَبِّ الْعالَمِينَ ﴿۱۳۱﴾
آنگاه که صاحب‌اختیار ابراهیم به او گفت: به مقام تسلیم درآی! گفت: در برابر صاحب‌اختیار جهانیان [با تمام وجود] تسلیم شده‌ام.20
بقره (2)
131
وَ وَصَّى بِها إِبْراهِيمُ بَنِيهِ وَ يَعْقُوبُ يا بَنِيَّ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى لَكُمُ الدِّينَ فَلا تَمُوتُنَّ إِلاَّ وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ ﴿۱۳۲﴾
همین [روش تسلیم در مقابل خدا] را ابراهیم و یعقوب به فرزندان خویش نیز سفارش کردند [و گفتند :] فرزندان من، خدا این دین را برای شما برگزیده است، زنهار جز به حال تسلیم [در برابر او(1)] از دنیا نروید.20
بقره (2)
132
از نظر روشن شدن معنی و مفهوم «مسلمون» و توجیه افزوده، با بخش پایانی آیه بعد 133 بقره(2) مقایسه فرمایید.
أَمْ كُنْتُمْ شُهَداءَ إِذْ حَضَرَ يَعْقُوبَ الْمَوْتُ إِذْ قالَ لِبَنِيهِ ما تَعْبُدُونَ مِنْ بَعْدِي قالُوا نَعْبُدُ إِلهَكَ وَ إِلهَ آبائِكَ إِبْراهِيمَ وَ إِسْماعِيلَ وَ إِسْحاقَ إِلهاً واحِداً وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ ﴿۱۳۳﴾
مگر حاضر و گواه بودید آنگاه که مرگ یعقوب فرا رسید، به فرزندان خود گفت: پس از من چه چیز را بندگی خواهید کرد؟ گفتند: معبود تو و پدرانت ابراهیم و اسماعیل(1) و اسحاق، آن معبود یگانه را بندگی می‌کنیم و جملگی در برابر او تسلیم هستیم.20
بقره (2)
133
بنا به قاعده تغلیب در زبان عرب، اسماعیل هم که عموی یعقوب بوده جزو پدران ذکر گردیده است.
تِلْكَ أُمَّةٌ قَدْ خَلَتْ لَها ما كَسَبَتْ وَ لَكُمْ ما كَسَبْتُمْ وَ لا تُسْئَلُونَ عَمَّا كانُوا يَعْمَلُونَ ﴿۱۳۴﴾
آنان امّتی بودند که دورانشان سپری شد؛ آنان [نتیجه] دستاورد خویش را دارند و شما نیز [نتیجه] دستاورد خویش را خواهید داشت و مسؤول اعمال آنان نخواهید بود(1).20
بقره (2)
134
مفهوم این آیه به بیان دیگر در آیات 41 یونس(10) ، 25 سبأ(34) و 38 نجم(53) آمده است.
وَ قالُوا كُونُوا هُوداً أَوْ نَصارى تَهْتَدُوا قُلْ بَلْ مِلَّةَ إِبْراهِيمَ حَنِيفاً وَ ما كانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ﴿۱۳۵﴾
[اهل‌کتاب] گفتند: یهودی یا مسیحی بشوید تا هدایت یابید؛ بگو: از آیین ابراهیم که حقگرا بود [پیروی کنیم] که در جرگه شرک‌‌‌ورزان نبود.21
بقره (2)
135
قُولُوا آمَنَّا بِاللَّهِ وَ ما أُنْزِلَ إِلَيْنا وَ ما أُنْزِلَ إِلى إِبْراهِيمَ وَ إِسْماعِيلَ وَ إِسْحاقَ وَ يَعْقُوبَ وَ الْأَسْباطِ وَ ما أُوتِيَ مُوسى وَ عِيسى وَ ما أُوتِيَ النَّبِيُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ لا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ ﴿۱۳۶﴾
بگویید: ما به خدا و آنچه بر ما و ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و [پیامبران] دودمان [اش(1)] نازل گردیده و نیز آنچه بر موسی و عیسی و [سایر] پیامبران از [جانب] صاحب‌اختیارشان داده شده است، ایمان داریم؛ میان هیچ یک از آن پیامبران تفاوتی قائل نمی‌شویم(2) و در برابر خدا تسلیم هستیم.21
بقره (2)
136
اسباط جمع «سبط» به مجموعه افراد یک خاندان گفته می‌شود. اسباط یعقوب، خاندانهایی بودند که هر یک به یکی از فرزندان دوازده‌گانه یعقوب منتهی می‌شدند و بدین قرار بنی‌اسرائیل به دوازده سبط تقسیم می‌شدند که در آیه 160 اعراف(7) به آن اشاره شده است.
موضوع فرق نگذاشتن بین پیامبران خدا، در آیات 285 بقره(همین سوره) و 84 آل‌عمران(3) و 152 نساء(4) نیز آمده است.
فَإِنْ آمَنُوا بِمِثْلِ ما آمَنْتُمْ بِهِ فَقَدِ اهْتَدَوْا وَ إِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّما هُمْ فِي شِقاقٍ فَسَيَكْفِيكَهُمُ اللَّهُ وَ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ﴿۱۳۷﴾
اگر آنها نیز به آنچه شما ایمان آورده‌اید ایمان آورند، هدایت شده‌اند و اگر روی برتابند، بی‌گمان سر ستیز دارند؛ [پایدار باش که] خدا تو را از [گزند] آنها مصون خواهد داشت؛ که او شنوایی است آگاه(1).21
بقره (2)
137
معنی و مفهوم این آیه به بیان دیگر در آیه 20 آل‌عمران(3) آمده است.
صِبْغَةَ اللَّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً وَ نَحْنُ لَهُ عابِدُونَ ﴿۱۳۸﴾
[با یکتاپرستی] شخصیت خدایی را ملتزم باشید و کیست بهتر از خدا، از نظر القای شخصیت(1)؟ ما فقط او را بندگی می‌کنیم.21
بقره (2)
138
همان معنی و مفهوم آیه 30 روم(30) را دارد. ضمناً معنی لغوی «صبغه» رنگ است، ولی منظور همان «شخصیت» است که در متن آورده‌ایم.
قُلْ أَ تُحَاجُّونَنا فِي اللَّهِ وَ هُوَ رَبُّنا وَ رَبُّكُمْ وَ لَنا أَعْمالُنا وَ لَكُمْ أَعْمالُكُمْ وَ نَحْنُ لَهُ مُخْلِصُونَ ﴿۱۳۹﴾
بگو: آیا با ما در مورد [وحدانیت] خدا محاجّه می‌کنید؟ با آنکه او صاحب‌اختیار ما و شماست؛ [نتیجه] اعمال ما برای ماست و [نتیجه] اعمال شما برای شما(1)؛ و ما در برابر او اخلاص می‌ورزیم.21
بقره (2)
139
مفهوم عبارت اخیر به بیان ساده‌تر در آیه 39 نجم(53) آمده است.