الَّذِينَ عاهَدْتَ مِنْهُمْ ثُمَّ يَنْقُضُونَ عَهْدَهُمْ فِي كُلِّ مَرَّةٍ وَ هُمْ لا يَتَّقُونَ ﴿۵۶﴾
[همان] کسانی که [چند بار] از آنان پیمان [همزیستی مسالمت آمیز] گرفتی و همواره بی‌پروا پیمان خویش را می‌شکنند(1).184
انفال (8)
56
اشاره به یهودیان مدینه است که با پیامبرص پیمان بستند که هر کس به دین خود، ولی در برابر تجاوز خارجی، مشترکا از شهر دفاع کنند. و علیرغم این تعهّد، همواره با قریشیان ارتباط داشتند و علیه مسلمانان توطئه می‌کردند.
فَإِمَّا تَثْقَفَنَّهُمْ فِي الْحَرْبِ فَشَرِّدْ بِهِمْ مَنْ خَلْفَهُمْ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ ﴿۵۷﴾
اگر(1) در جنگ بر آنان دست یافتی، با [سختگیری بر] آنان پشت جبهه‌شان را پراکنده ساز، بسا که پند پذیرند.184
انفال (8)
57
«اِمّا» مرکب از «ان» شرطیه و «ما» زائده است که برای تأکید به آن اضافه می‌شود.
وَ إِمَّا تَخافَنَّ مِنْ قَوْمٍ خِيانَةً فَانْبِذْ إِلَيْهِمْ عَلى سَواءٍ إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْخائِنِينَ ﴿۵۸﴾
اگر [با شواهدی] از [پیمان شکنی و] خیانت گروهی ترس داشتی، پیمانشان را به آنان بازگردان(1) که [وضع طرفین] یکسان باشد، که خدا خائنان را دوست ندارد.184
انفال (8)
58
منظور این است که: «انقضای پیمان را به آنان اعلام کن». بدیهی است پیمانی که فقط برای یک طرف ایجاد امنیت کند، قابل احترام نیست.
وَ لا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا سَبَقُوا إِنَّهُمْ لا يُعْجِزُونَ ﴿۵۹﴾
انکارورزان هرگز مپندارند که [از مجازات] جسته‌اند! هرگز [خدای را(1)] به تنگ نمی‌آورند(2).184
انفال (8)
59
برای توجیه افزوده به آیات 2 و 3 توبه(9) توجّه فرمایید.
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیه 4 عنکبوت(29) آمده است.
وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَ مِنْ رِباطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّكُمْ وَ آخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَ أَنْتُمْ لا تُظْلَمُونَ ﴿۶۰﴾
در برابر آنان آنچه توان دارید، نیرو[ی رزمی] و مرکب کارآمد آماده کنید، تا به آن وسیله دشمنان خدا و دشمنان(1) خودتان را بترسانید و نیز دشمنان دیگری را که نمی‌شناسید، و[لی] خدا آنان را خوب می‌شناسد(2)؛ و هر چه در راه خدا هزینه [دفاعی] کنید، [پاداش آن] به تمامی به شما داده می‌شود و مورد ستم قرار نخواهید گرفت.184
انفال (8)
60
در مورد کلمه «عدوّ» به زیرنویس دوّم آیه 129 اعراف(7) مراجعه فرمایید.
منظور دورویان هستند؛ به آیه 101 توبه(9) توجه فرمایید.
وَ إِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَها وَ تَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ﴿۶۱﴾
اگر [دشمنان] برای صلح تمایل نشان دادند، تو هم به آن متمایل شو و بر خدا توکل کن، که او شنوا و داناست.184
انفال (8)
61
وَ إِنْ يُرِيدُوا أَنْ يَخْدَعُوكَ فَإِنَّ حَسْبَكَ اللَّهُ هُوَ الَّذِي أَيَّدَكَ بِنَصْرِهِ وَ بِالْمُؤْمِنِينَ ﴿۶۲﴾
و اگر بخواهند [با پیشنهاد صلح] تو را فریب دهند، قطعاً [یاری] خدا برای تو کافیست(1)؛ اوست که با یاری خود و [یاری] مؤمنان تو را نیرومند کرده است؛185
انفال (8)
62
به آیه 3 طلاق(65) و من یتوکل علی اللّه فهو حسبه توجّه فرمایید.
وَ أَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ لَوْ أَنْفَقْتَ ما فِي الْأَرْضِ جَمِيعاً ما أَلَّفْتَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ وَ لكِنَّ اللَّهَ أَلَّفَ بَيْنَهُمْ إِنَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ﴿۶۳﴾
و [خدا] دلهای مؤمنان را [چنان] الفت و مهربانی بخشید که اگر تمام آنچه در زمین است صرف می‌کردی، قادر به ایجاد الفت بین دلهایشان نبودی، امّا خدا بین آنان الفت داد، که او فرادستی فرزانه است.185
انفال (8)
63
يا أَيُّهَا النَّبِيُّ حَسْبُكَ اللَّهُ وَ مَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ ﴿۶۴﴾
ای پیامبر، [حمایت] خدا برای تو و نیز برای مؤمنانی که پیرو تو هستند، کافی است(1).185
انفال (8)
64
مؤید این معنی آیات 173 آل‌عمران(3) قالوا حسبنااللّه و نعم الوکیل، 129 توبه(9) ، بخش ابتدایی آیه 36 زمر(39) ، بخش انتهایی آیه 38 زمر(39) و 3 طلاق(65) می‌باشد.
يا أَيُّهَا النَّبِيُّ حَرِّضِ الْمُؤْمِنِينَ عَلَى الْقِتالِ إِنْ يَكُنْ مِنْكُمْ عِشْرُونَ صابِرُونَ يَغْلِبُوا مِائَتَيْنِ وَ إِنْ يَكُنْ مِنْكُمْ مِائَةٌ يَغْلِبُوا أَلْفاً مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لا يَفْقَهُونَ ﴿۶۵﴾
ای پیامبر، مؤمنان را به جنگ [با دشمن] ترغیب کن، که اگر بیست نفر از شما پایدار باشند، بر دویست نفر پیروز خواهند شد و اگر صد نفر از شما [پایدار] باشند، بر هزار نفر از انکارورزان پیروز خواهند شد، چرا که آنان گروهی هستند که درنمی‌یابند.185
انفال (8)
65