الَّذِينَ آمَنُوا وَ لَمْ يَلْبِسُوا إِيمانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولئِكَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَ هُمْ مُهْتَدُونَ ﴿۸۲﴾
مؤمنانی که ایمان خود را [با کرنش در برابر صاحبان قدرت] به شرک(1) آلوده نساختند، امنیت خاطر دارند و راه‌‌‌یافته‌اند.138
انعام (6)
82
برای توجیه ترجمه «ظلم» به «شرک» در اینجا، با آیه 13 لقمان(31) مقایسه فرمایید؛ آیه 106 یوسف(12) هم مؤید آن است.
وَ تِلْكَ حُجَّتُنا آتَيْناها إِبْراهِيمَ عَلى قَوْمِهِ نَرْفَعُ دَرَجاتٍ مَنْ نَشاءُ إِنَّ رَبَّكَ حَكِيمٌ عَلِيمٌ ﴿۸۳﴾
این برهان ما است که به ابراهیم در مواجهه با قومش القا کردیم؛ [مقام] هر که را بخواهیم به درجاتی رفعت می‌بخشیم(1)، که صاحب‌اختیار تو فرزانه‌ای است دانا.138
انعام (6)
83
قانونمندی خواست خدا را در این موارد، در زیرنویس دوم آیه 76 یوسف(12) ملاحظه فرمایید.
وَ وَهَبْنا لَهُ إِسْحاقَ وَ يَعْقُوبَ كُلاًّ هَدَيْنا وَ نُوحاً هَدَيْنا مِنْ قَبْلُ وَ مِنْ ذُرِّيَّتِهِ داوُدَ وَ سُلَيْمانَ وَ أَيُّوبَ وَ يُوسُفَ وَ مُوسى وَ هارُونَ وَ كَذلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ ﴿۸۴﴾
اسحاق و یعقوب را به ابراهیم بخشیدیم؛ هر یک را هدایت کردیم، و نوح را هم قبل از آن هدایت کردیم(1) و از فرزندان ابراهیم نیز داود و سلیمان و ایّوب و یوسف و موسی و هارون را [راه نمودیم]؛ و نیکوکاران را این گونه پاداش می‌دهیم؛138
انعام (6)
84
به موجب آیه 83 صافات(37)، ابراهیم یکی از پیروان نوح بود.
وَ زَكَرِيَّا وَ يَحْيى وَ عِيسى وَ إِلْياسَ كُلٌّ مِنَ الصَّالِحِينَ ﴿۸۵﴾
و زکریا و یحیی و عیسی و الیاس را [هدایت کردیم] که همه از شایستگان بودند.138
انعام (6)
85
وَ إِسْماعِيلَ وَ الْيَسَعَ وَ يُونُسَ وَ لُوطاً وَ كلاًّ فَضَّلْنا عَلَى الْعالَمِينَ ﴿۸۶﴾
اسماعیل و یسَع(1) و یونس و لوط را [نیز راه نمودیم]؛ و هر یک را بر جهانیان برتری بخشیدیم؛138
انعام (6)
86
«یَسَع» از پیامبران بنی‌اسرائیل است که در بین یهوریان به نام «یوشَع» شناخته میشود.
وَ مِنْ آبائِهِمْ وَ ذُرِّيَّاتِهِمْ وَ إِخْوانِهِمْ وَ اجْتَبَيْناهُمْ وَ هَدَيْناهُمْ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ ﴿۸۷﴾
و برخی از پدران و فرزندان و برادرانشان [را نیز]؛ و آنان را برگزیدیم و به راه راست هدایتشان کردیم.138
انعام (6)
87
ذلِكَ هُدَى اللَّهِ يَهْدِي بِهِ مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ لَوْ أَشْرَكُوا لَحَبِطَ عَنْهُمْ ما كانُوا يَعْمَلُونَ ﴿۸۸﴾
این هدایت خداست که هر که از بندگان خویش را بخواهد [و شایسته ببیند]، بدان هدایت خواهد کرد(1)؛ و اگر شرک بورزند، همه تلاششان بر باد خواهد رفت(2).138
انعام (6)
88
قانونمندی خواست خدا را در این موارد در زیرنویس سوّم آیه 142 بقره(2) ملاحظه فرمایید.
به آیه 23 فرقان(25) و نیز به مثالهایی در زمینه حبط اعمال در آیات 18 ابراهیم(14) و 39 نور(24) توجّه فرمایید.
أُولئِكَ الَّذِينَ آتَيْناهُمُ الْكِتابَ وَ الْحُكْمَ وَ النُّبُوَّةَ فَإِنْ يَكْفُرْ بِها هؤُلاءِ فَقَدْ وَكَّلْنا بِها قَوْماً لَيْسُوا بِها بِكافِرِينَ ﴿۸۹﴾
آنان بودند که کتاب و دانشِ توأم با بینش و پیامبری(1) عطاشان کردیم؛ و اگر این [مردم مکه] کتاب و رسالت را انکار کنند [اهمیت نده]، ما گروهی را بر آن برگماریم که در مقام انکار نخواهند بود.138
انعام (6)
89
برای جایگاه اجتماعی کسانی که به آنان «کتاب و حُکم و نبوّت» عطا شده، به آیه 79 و 80 آل‌عمران(3) مراجعه فرمایید.
أُولئِكَ الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ فَبِهُداهُمُ اقْتَدِهْ قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِنْ هُوَ إِلاَّ ذِكْرى لِلْعالَمِينَ ﴿۹۰﴾
آنان کسانی بودند که خدا هدایتشان کرد، پس راه هدایتشان را پی گیر(1)؛ [و به مردم] بگو: از شما هیچ پاداشی بر رسالتم نمی‌خواهم؛ این [کتاب] جز پندی برای جهانیان نیست.138
انعام (6)
90
واژه «اقتده» در اصل «اقتدِ» است؛ در زبان عرب وقتی بخواهند بر کلمه‌ای سکوت کنند، به آخر آن حرف «هاء» اضافه می‌کنند که اصطلاحاً به آن «هاء سکته» می‌گویند. آیات 19، 20 ، 26 ، 29 حاقه(69) حاوی کلماتی از این مقوله است.
وَ ما قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ إِذْ قالُوا ما أَنْزَلَ اللَّهُ عَلى بَشَرٍ مِنْ شَيْءٍ قُلْ مَنْ أَنْزَلَ الْكِتابَ الَّذِي جاءَ بِهِ مُوسى نُوراً وَ هُدىً لِلنَّاسِ تَجْعَلُونَهُ قَراطِيسَ تُبْدُونَها وَ تُخْفُونَ كَثِيراً وَ عُلِّمْتُمْ ما لَمْ تَعْلَمُوا أَنْتُمْ وَ لا آباؤُكُمْ قُلِ اللَّهُ ثُمَّ ذَرْهُمْ فِي خَوْضِهِمْ يَلْعَبُونَ ﴿۹۱﴾
خدای را چنانکه سزاوار اوست، ارج ننهادند، چون گفتند: خدا بر هیچ بشری هیچ پیامی نازل نکرده است(1)؛ بگو: کتابی را که موسی عرضه کرد و برای مردم روشنی [راه] و هدایت بود، چه کسی نازل کرده بود؟ [که] شما آن را به صورت [پراکنده بر] ورقها(2) درمی‌آورید و [قسمتی را] آشکار و بسیاری از آن را پنهان می‌سازید؛ در حالی که [با همان کتاب] مطالبی به شما آموزش داده شده که نه شما می‌دانستید و نه پدران شما؛ بگو: خداست [که همه کتب آسمانی را می‌فرستد]، آنگاه بگذار آنان را تا در بیهوده‌‌‌گویی‌شان بازی کنند.139
انعام (6)
91
از عبارت بعدی به دست می‌آید که این سخن را یهودیان به قریش القاء کرده بودند.
قراطیس: جمع قرطاس: کاغذ.