وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ ما أَشْرَكُوا وَ ما جَعَلْناكَ عَلَيْهِمْ حَفِيظاً وَ ما أَنْتَ عَلَيْهِمْ بِوَكِيلٍ ﴿۱۰۷﴾
اگر خدا می‌خواست شرک نمی‌ورزیدند [ولی نظامِ خلقتِ انسان را بر اساس اختیار قرار داد(1)]؛ و تو را نگاهبان آنان تعیین نکرده‌ایم؛ و کارگزار آنان نیستی.
سوره انعام (6) آیه 107
صفحه
141
سوره
انعام (6)
آیه
107
1
به آیه 3 انسان(76) توجّه فرمایید.
وَ لا تَسُبُّوا الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَيَسُبُّوا اللَّهَ عَدْواً بِغَيْرِ عِلْمٍ كَذلِكَ زَيَّنَّا لِكُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ ثُمَّ إِلى رَبِّهِمْ مَرْجِعُهُمْ فَيُنَبِّئُهُمْ بِما كانُوا يَعْمَلُونَ ﴿۱۰۸﴾
به معبودانی که به جای خدا [به نیایش] می‌خوانند، دشنام مدهید که آنان هم با انگیزه تجاوز [از حق] و از سر جهالت خدا را مورد ناسزا قرار دهند؛ کردار هر گروهی(1) را این گونه در نظرشان آراسته‌ایم(2)، آنگاه بازگشت آنان به پیشگاه صاحب‌اختیارشان است و آنان را به آنچه می‌کردند آگاه می‌سازد(3).
سوره انعام (6) آیه 108
صفحه
141
سوره
انعام (6)
آیه
108
1
«امت» گروهی از مردم است که هدف و عقاید مشترکی دارند و از این نظر با قوم و قبیله و طایفه فرق دارد.
2
به آیه 25 فصلت(41) توجّه فرمایید.
3
به آیه 22 ق(50) توجّه فرمایید.
وَ أَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ أَيْمانِهِمْ لَئِنْ جاءَتْهُمْ آيَةٌ لَيُؤْمِنُنَّ بِها قُلْ إِنَّمَا الْآياتُ عِنْدَ اللَّهِ وَ ما يُشْعِرُكُمْ أَنَّها إِذا جاءَتْ لا يُؤْمِنُونَ ﴿۱۰۹﴾
با سوگندهای سخت خود به خدا سوگند یاد کردند که اگر معجزه‌ای بر آنان برسد، بدان ایمان آورند؛ بگو: معجزه‌ها همه در اختیار خداست [نه من،] و شما چه می‌دانید، که اگر معجزه‌ای هم بیاید، ایمان نمی‌آورند.
سوره انعام (6) آیه 109
صفحه
141
سوره
انعام (6)
آیه
109
وَ نُقَلِّبُ أَفْئِدَتَهُمْ وَ أَبْصارَهُمْ كَما لَمْ يُؤْمِنُوا بِهِ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَ نَذَرُهُمْ فِي طُغْيانِهِمْ يَعْمَهُونَ ﴿۱۱۰﴾
دلها و دیدگان آنان را که در آغاز [از سر عناد] ایمان نیاوردند، [از درک حقایق] می‌گردانیم و در طغیانشان سرگشته رها می‌سازیم.
سوره انعام (6) آیه 110
صفحه
141
سوره
انعام (6)
آیه
110
وَ لَوْ أَنَّنا نَزَّلْنا إِلَيْهِمُ الْمَلائِكَةَ وَ كَلَّمَهُمُ الْمَوْتى وَ حَشَرْنا عَلَيْهِمْ كُلَّ شَيْءٍ قُبُلاً ما كانُوا لِيُؤْمِنُوا إِلاَّ أَنْ يَشاءَ اللَّهُ وَ لكِنَّ أَكْثَرَهُمْ يَجْهَلُونَ ﴿۱۱۱﴾
حتّی اگر فرشتگان را بر آنان نازل می‌کردیم و مردگان با آنان سخن می‌گفتند و هر معجزه‌ای را در برابرشان حاضر می‌کردیم، باز [هم] سرِ ایمان نداشتند(1)، مگر اینکه خدا بخواهد؛ ولیکن بیشترشان نادانی می‌کنند.
سوره انعام (6) آیه 111
صفحه
142
سوره
انعام (6)
آیه
111
1
پاسخ گفتار انکارورزان است که در آیه 21 فرقان(25) آمده است.
وَ كَذلِكَ جَعَلْنا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا شَياطِينَ الْإِنْسِ وَ الْجِنِّ يُوحِي بَعْضُهُمْ إِلى بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُوراً وَ لَوْ شاءَ رَبُّكَ ما فَعَلُوهُ فَذَرْهُمْ وَ ما يَفْتَرُونَ ﴿۱۱۲﴾
این گونه برای هر پیامبری دشمنانی(1) از دیونهادان انس و جن پدید آوردیم که با گفتار آراسته، به منظور فریب، برخی [از آنان] به برخی دیگر در نهان پیام می‌فرستند؛ و اگر صاحب‌اختیار تو می‌خواست چنین نمی‌کردند، [ولی انسانها را مختار آفرید(2)] پس آنان را با دروغهایی که می‌سازند به حال خود واگذار؛
سوره انعام (6) آیه 112
صفحه
142
سوره
انعام (6)
آیه
112
1
«عدّو» به معنی دشمن و دشمنان است؛ مفرد و جمع و مثنی و مذکر و مؤنّث در این کلمه یکسان است، ولی گاهی اوقات آن را جمع می‌بندند و اعداء می‌گویند، که در آیات 103 آل‌عمران(3) و 19 فصلت(41) به کار رفته است.
2
به آیه 3 انسان(76) توجّه فرمایید.
وَ لِتَصْغى إِلَيْهِ أَفْئِدَةُ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ وَ لِيَرْضَوْهُ وَ لِيَقْتَرِفُوا ما هُمْ مُقْتَرِفُونَ ﴿۱۱۳﴾
تا [مورد آزمایش قرار گیرند] و دلهای کسانی که به آخرت باور ندارند، به [گفتار فریبای] آنان گرایش یابد و آن را بپسندند(1) و هر چه می‌خواهند بکنند.
سوره انعام (6) آیه 113
صفحه
142
سوره
انعام (6)
آیه
113
1
عکس این موضوع را در آیه 201 اعراف(7) در مورد مؤمنان فرموده است.
أَ فَغَيْرَ اللَّهِ أَبْتَغِي حَكَماً وَ هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ إِلَيْكُمُ الْكِتابَ مُفَصَّلاً وَ الَّذِينَ آتَيْناهُمُ الْكِتابَ يَعْلَمُونَ أَنَّهُ مُنَزَّلٌ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِّ فَلا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِينَ ﴿۱۱۴﴾
آیا [سزاست که] داوری جز خدا انتخاب کنم؟ و حال آنکه اوست که این کتاب را واضح بر شما نازل کرده است؛ و اهل‌کتاب می‌دانند که به حق از جانب صاحب‌اختیارت نازل شده است، پس هرگز در زمره تردیدکنندگان مباش.
سوره انعام (6) آیه 114
صفحه
142
سوره
انعام (6)
آیه
114
وَ تَمَّتْ كَلِمَةُ رَبِّكَ صِدْقاً وَ عَدْلاً لا مُبَدِّلَ لِكَلِماتِهِ وَ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ﴿۱۱۵﴾
اراده صاحب‌اختیار تو بر [اساس] راستی و عدالت شکل گرفته است؛ تغییر و تبدیل دهنده‌ای بر اراده‌های(1) او وجود ندارد؛ و اوست شنوا و دانا.
سوره انعام (6) آیه 115
صفحه
142
سوره
انعام (6)
آیه
115
1
همین معنی و مفهوم به بیان دیگر در آیه 62 احزاب(33) آمده است.
وَ إِنْ تُطِعْ أَكْثَرَ مَنْ فِي الْأَرْضِ يُضِلُّوكَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ وَ إِنْ هُمْ إِلاَّ يَخْرُصُونَ ﴿۱۱۶﴾
و اگر از بیشتر مردم [این] سرزمین اطاعت کنی، تو را از راه خدا منحرف سازند؛ آنان فقط پیرو گمانند و جز به حدس و تخمین سخن نمی‌گویند.
سوره انعام (6) آیه 116
صفحه
142
سوره
انعام (6)
آیه
116