وَ مِنَ الشَّياطِينِ مَنْ يَغُوصُونَ لَهُ وَ يَعْمَلُونَ عَمَلاً دُونَ ذلِكَ وَ كُنَّا لَهُمْ حافِظِينَ ﴿۸۲﴾
و نیز بعضی از دیوان را [در خدمتش گماشتیم] که به سود او در دریا غوّاصی می‌کردند و [یا] به کارهای دیگری می‌پرداختند(1)؛ و آنها را [از تمرد] حفظ می‌کردیم؛329
انبیاء (21)
82
شرح کارهای مختلف آنها در آیه 13 سبأ(34) آمده است.
وَ أَيُّوبَ إِذْ نادى رَبَّهُ أَنِّي مَسَّنِيَ الضُّرُّ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ ﴿۸۳﴾
و ایّوب را [به یاد آر(1)]، آنگاه که صاحب‌اختیارش را ندا داد که: سختی و گزند(2) به من روی آورده است و تو مهربانترین مهربانانی.329
انبیاء (21)
83
برای توجیه افزوده، به آیه 41 ص(38) توجّه فرمایید.
در قرآن «ضَرّ» به فتح و ضم «ض» هر دو آمده است. ضرّ با فتحه در مقابل نفع آمده مثل آیات 76 مائده(5) و 13 حج(22) ، ضُرّ با ضمه مربوط به دشواری جسمی است مثل همین آیه و آیه 88 یوسف(12).
فَاسْتَجَبْنا لَهُ فَكَشَفْنا ما بِهِ مِنْ ضُرٍّ وَ آتَيْناهُ أَهْلَهُ وَ مِثْلَهُمْ مَعَهُمْ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِنا وَ ذِكْرى لِلْعابِدِينَ ﴿۸۴﴾
درخواستش را پذیرفتیم و مشکلاتی را که داشت از میان برداشتیم و خانواده [ازدست رفته] اش را دوچندان به او بازدادیم، به عنوان رحمتی از جانب ما و تذکری برای عبادت‌پیشگان(1).329
انبیاء (21)
84
شرح بیشتر ماجرای ایّوب، در سوره ص(38) آیات 42 به بعد آمده است.
وَ إِسْماعِيلَ وَ إِدْرِيسَ وَ ذَا الْكِفْلِ كُلٌّ مِنَ الصَّابِرِينَ ﴿۸۵﴾
و اسماعیل و ادریس و ذوالکفل(1) را [به یاد آر] که همه از شکیبایان بودند.329
انبیاء (21)
85
هویت ذوالکفل به روشنی مشخّص نیست؛ همین قدر روشن است که یکی از پیامبران بنی‌اسرائیل بوده است؛ بعضی هم معتقدند که ذوالکفل لقب الیاس است.
وَ أَدْخَلْناهُمْ فِي رَحْمَتِنا إِنَّهُمْ مِنَ الصَّالِحِينَ ﴿۸۶﴾
و آنان را مشمول رحمت خود قرار دادیم، زیرا در زمره شایستگان بودند.329
انبیاء (21)
86
وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَيْهِ فَنادى فِي الظُّلُماتِ أَنْ لا إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ ﴿۸۷﴾
و یونس(1) را [به یاد آر]، آنگاه که [به جای صبر و پایداری،] خشمناک [از میان قوم خود] رفت و تصوّر می‌کرد که ما هرگز بر او سخت نخواهیم گرفت، [امّا موقعی که به کام نهنگ فرو رفت(2)] در دل تاریکیها ندا داد که: معبودی جز تو نیست، تو را تقدیس می‌کنم و من ستمکار بوده‌ام.329
انبیاء (21)
87
«ذوالنون» و «صاحب الحوت» که در آیه 48 قلم(68) آمده است، هر دو لقب یونس است. «نون» به معنی ماهی بزرگ یا نهنگ است.
شرح ماجرای یونس که توسّط نهنگ بزرگی بلعیده شد و نجات یافت، در آیات 139-148 صافات(37) آمده است.
فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّيْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ كَذلِكَ نُنْجِي الْمُؤْمِنِينَ ﴿۸۸﴾
درخواستش را اجابت کردیم و از اندوه نجاتش دادیم؛ و اهل ایمان را این گونه [از بلا] نجات می‌دهیم.329
انبیاء (21)
88
وَ زَكَرِيَّا إِذْ نادى رَبَّهُ رَبِّ لا تَذَرْنِي فَرْداً وَ أَنْتَ خَيْرُ الْوارِثِينَ ﴿۸۹﴾
و زکریا را [به یاد آر]، آنگاه که صاحب‌اختیارش را ندا داد که: صاحب‌اختیارا، مرا تنها [و بی‌فرزند(1)] وا مگذار، و [در هر حال] تو خود بهترین وارثانی.329
انبیاء (21)
89
بیان واضحتر زکریا را در آیات 4-6 مریم(19) ملاحظه فرمایید.
فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ وَهَبْنا لَهُ يَحْيى وَ أَصْلَحْنا لَهُ زَوْجَهُ إِنَّهُمْ كانُوا يُسارِعُونَ فِي الْخَيْراتِ وَ يَدْعُونَنا رَغَباً وَ رَهَباً وَ كانُوا لَنا خاشِعِينَ ﴿۹۰﴾
درخواستش را پذیرفتیم و یحیی را به او بخشیدیم و همسرش را [که نازا بود] شایسته [باروری] گردانیدیم(1)؛ آنان در نیکویی‌ها شتاب می‌ورزیدند و با امید [به رحمت] و ترس [از مجازات]، ما را [به نیایش] می‌خواندند، و در قبال ما فروتن بودند.329
انبیاء (21)
90
برای توجیه افزوده‌ها، به آیه 8 مریم(19) توجّه فرمایید.
وَ الَّتِي أَحْصَنَتْ فَرْجَها فَنَفَخْنا فِيها مِنْ رُوحِنا وَ جَعَلْناها وَ ابْنَها آيَةً لِلْعالَمِينَ ﴿۹۱﴾
و [به یاد آر] زنی را که پاکدامن بود و از روح خود در وجودش دمیدیم و او و فرزندش را آیتی برای جهانیان ساختیم.330
انبیاء (21)
91