مَنْ يَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِي وَ مَنْ يُضْلِلْ فَأُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ ﴿۱۷۸﴾
هر که را خدا هدایت کند، راه‌یافته [واقعی] است(1) و آنان که خدا گمراهشان کند(2)، زیانکارند.173
اعراف (7)
178
به آیه 16 مائده(5) توجّه فرمایید.
به آیه 27 ابراهیم(14) و یضل اللّه الظّالمین توجّه فرمایید.
وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ كَثِيراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لا يَفْقَهُونَ بِها وَ لَهُمْ أَعْيُنٌ لا يُبْصِرُونَ بِها وَ لَهُمْ آذانٌ لا يَسْمَعُونَ بِها أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِكَ هُمُ الْغافِلُونَ ﴿۱۷۹﴾
بی‌گمان بسیاری از جن و انس که پدید آورده‌ایم دوزخی خواهند شد(1)؛ [زیرا] قلبهایی دارند که با آن [حق را] درنمی‌یابند و چشمهایی دارند که با آن [حقایق را] نمی‌بینند و گوشهایی دارند که با آن [کلام حق را] نمی‌شنوند؛ آنان به سان دامها هستند، بلکه گمراه‌تر [و] در حال غفلتند(2).174
اعراف (7)
179
ترجمه تحت‌اللفظ آیه این است: «بسیاری از جن و انس را برای دوزخ آفریدیم» ولی با توجّه به آیه 56 ذاریات(51) که می‌گوید: «جن و انس را تنها به این منظور خلق کردم که مرا بپرستند»، و با توجّه به این آیه 2 ملک(67) که می‌گوید: «مرگ و حیات را پدید آورد تا شما را آزمایش کند کدام نیکوکارترید» و نیز با توجّه به آیات 2 و 3 انسان(76) که گفته است: «انسان را شنوا و بینا خلق کردیم و راه را نشانش دادیم؛ یا شاکر خواهد شد یا ناسپاس»، و نیز با توجّه به گفتار اجماع مفسّران که می‌گویند: «لام در این جمله، لام عاقبت است نه غرض، یعنی رفتن آنها به جهنّم نتیجه نهایی اراده و عمل خودشان است» (مثل لام در آیات 8 قصص(28) و 88 یونس(10))، معنی و مفهوم دقیق آیه در متن ترجمه آمده است. باز هم برای روشن‌تر شدن مفهوم آیه به آیات 37-41 نازعات(79) توجّه فرمایید؛ واللّه اعلم.
وقتی که ما فریاد استمداد مظلومی را می‌شنویم و آن را ناشنیده می‌انگاریم، در واقع استعداد گوش خود را در حد گوش یک حیوان پایین آورده‌ایم و آنجا که به انکار آن شنیده‌ها می‌پردازیم، به مرتبه ای نازل‌تر از جایگاه حیوان سقوط می‌کنیم؛ مفهوم آیه به بیان دیگر در آیه 44 فرقان(25) آمده است.
وَ لِلَّهِ الْأَسْماءُ الْحُسْنى فَادْعُوهُ بِها وَ ذَرُوا الَّذِينَ يُلْحِدُونَ فِي أَسْمائِهِ سَيُجْزَوْنَ ما كانُوا يَعْمَلُونَ ﴿۱۸۰﴾
نیکوترین صفات(1) به خدا اختصاص دارد، پس به همان صفات خدای را بخوانید و کسانی را که در مورد صفاتش کجروی می‌کنند، واگذارید؛ که به زودی به سبب کردارشان مجازات خواهند شد.174
اعراف (7)
180
اسم، مبین صفات و ویژگیهاست؛ به نیمه دوّم آیه 7 مریم(19) توجّه فرمایید.
وَ مِمَّنْ خَلَقْنا أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ يَعْدِلُونَ ﴿۱۸۱﴾
گروهی از آفریدگان ما هستند که [مردم را] به راه حق هدایت می‌نمایند و با [معیار] حق حکم می‌کنند.174
اعراف (7)
181
وَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لا يَعْلَمُونَ ﴿۱۸۲﴾
و کسانی که آیات ما را دروغ شمرده‌اند، به تدریج آنان را از جایی که گمان نمی‌برند به دام می‌اندازیم(1)174
اعراف (7)
182
معنی و مفهوم این آیه به بیان دیگر در آیات 26 نحل(16) و 42 طور(52) آمده است.
وَ أُمْلِي لَهُمْ إِنَّ كَيْدِي مَتِينٌ ﴿۱۸۳﴾
و مهلتشان می‌دهم؛ که تدبیر من محکم [و حساب‌‌‌شده] است(1).174
اعراف (7)
183
مفهوم آیه به بیان دیگر در بخش میانی آیه 14 شوری(42) لولا کلمة سبقت من ربک الی اجل مسمی لقضی بینهم آمده است.
أَ وَ لَمْ يَتَفَكَّرُوا ما بِصاحِبِهِمْ مِنْ جِنَّةٍ إِنْ هُوَ إِلاَّ نَذِيرٌ مُبِينٌ ﴿۱۸۴﴾
آیا نمی‌اندیشند که در [وجود] معاشرشان اثری از جنون نیست(1)؟! او فقط هشداردهنده‌ای است آشکار.174
اعراف (7)
184
اشاره به کلام مخالفان است که در آیات 6 حجر(15) ، 36 صافات(37) ، 14 دخان(44) و 51 قلم(68) آمده است.
أَ وَ لَمْ يَنْظُرُوا فِي مَلَكُوتِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما خَلَقَ اللَّهُ مِنْ شَيْءٍ وَ أَنْ عَسى أَنْ يَكُونَ قَدِ اقْتَرَبَ أَجَلُهُمْ فَبِأَيِّ حَدِيثٍ بَعْدَهُ يُؤْمِنُونَ ﴿۱۸۵﴾
آیا در نظام حاکم بر آسمانها و زمین و آنچه خدا آفریده است توجّه نمی‌کنند، و اینکه چه بسا پایان زندگی آنان نزدیک باشد؟ بعد از قرآن(1) کدام حدیث را باور می‌کنند؟174
اعراف (7)
185
برای توجیه کلمه‌ای که به جای ضمیر قرار داده‌ایم، با آیه 6 جاثیه(45) مقایسه فرمایید.
مَنْ يُضْلِلِ اللَّهُ فَلا هادِيَ لَهُ وَ يَذَرُهُمْ فِي طُغْيانِهِمْ يَعْمَهُونَ ﴿۱۸۶﴾
هر که را خدا [به جرم رفتارش] به گمراهی سپرد(1)، هیچ راهنمایی نخواهد داشت؛ و آنان را در طغیانشان سرگشته رها می‌سازد(2).174
اعراف (7)
186
به آیه 27 ابراهیم(14) و یضل اللّه الظالمین توجّه فرمایید.
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیات 37 نحل(16) و 56 قصص(28) آمده است.
يَسْئَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْساها قُلْ إِنَّما عِلْمُها عِنْدَ رَبِّي لا يُجَلِّيها لِوَقْتِها إِلاَّ هُوَ ثَقُلَتْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ لا تَأْتِيكُمْ إِلاَّ بَغْتَةً يَسْئَلُونَكَ كَأَنَّكَ حَفِيٌّ عَنْها قُلْ إِنَّما عِلْمُها عِنْدَ اللَّهِ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ ﴿۱۸۷﴾
از تو درباره رستاخیز می‌پرسند که استقرارش چه زمانی است؟ بگو: علم آن خاصّ صاحب‌اختیار من است؛ تنها او به موقع خود پدیدارش خواهد ساخت(1)؛ [امّا برپایی‌اش] در آسمانها و زمین بسی سنگین [و پُراهمیت] است [و] ناگهان به سراغ شما می‌آید؛ از تو [چنان] می‌پرسند که گویی کاملاً بدان آگاهی؛ بگو: علم آن خاصّ خداست، ولی بیشتر مردم [فلسفه مکتوم بودن آن را] نمی‌دانند.174
اعراف (7)
187
مفهوم آیه به بیان دیگر ضمن مکالمه خدا با موسی در آیه 15 طه(20) آمده است.