وَ مِنْ قَوْمِ مُوسى أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ يَعْدِلُونَ ﴿۱۵۹﴾
گروهی(1) از قوم موسی هستند که [مردم را] به راه حق هدایت مینمایند و با [معیار] حق حکم میکنند.170
اعراف (7)
159
«امت» گروهی از مردم است که هدف و آرمان و عقاید مشترکی دارند و از این نظر با قوم و قبیله و طایفه فرق دارد.
وَ قَطَّعْناهُمُ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ أَسْباطاً أُمَماً وَ أَوْحَيْنا إِلى مُوسى إِذِ اسْتَسْقاهُ قَوْمُهُ أَنِ اضْرِبْ بِعَصاكَ الْحَجَرَ فَانْبَجَسَتْ مِنْهُ اثْنَتا عَشْرَةَ عَيْناً قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُناسٍ مَشْرَبَهُمْ وَ ظَلَّلْنا عَلَيْهِمُ الْغَمامَ وَ أَنْزَلْنا عَلَيْهِمُ الْمَنَّ وَ السَّلْوى كُلُوا مِنْ طَيِّباتِ ما رَزَقْناكُمْ وَ ما ظَلَمُونا وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ ﴿۱۶۰﴾
دودمان یعقوب را به دوازده تیره مستقل(1) بخش کردیم و چون [در صحرا] قوم موسی از او آب خواستند، به او وحی کردیم: چوب دستی خود را بر آن سنگ بزن! آنگاه دوازده چشمه از آن جَستن گرفت؛ و هر تیره آبشخور خویش را شناخت؛ و ابر را بر آنان سایه گستر کردیم. و بر [ای تغذیه] آنان نعمتی گیاهی و نعمتی از گوشت پرندگان مقرّر داشتیم؛ [و گفتیم:] از نعمتهای پاکیزه که روزی شما کردهایم بخورید؛ و[لی] آنان [با ناسپاسی و نافرمانی] بر ما ستمی نکردند، بلکه در حق خویش ستم میکردند.171
اعراف (7)
160
به زیرنویس اوّل آیه 136 بقره(2) مراجعه فرمایید.
وَ إِذْ قِيلَ لَهُمُ اسْكُنُوا هذِهِ الْقَرْيَةَ وَ كُلُوا مِنْها حَيْثُ شِئْتُمْ وَ قُولُوا حِطَّةٌ وَ ادْخُلُوا الْبابَ سُجَّداً نَغْفِرْ لَكُمْ خَطِيئاتِكُمْ سَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ ﴿۱۶۱﴾
[به یاد آرید] آنگاه که به آنان گفته شد در این شهر(1) سکنی گزینید و از [نعمتهای] آن از هر جا که خواهید بخورید و بگویید: [خدایا، درخواست ما] آمرزش است، و با خضوع و فروتنی از دروازه وارد شوید تا گناهانتان را بیامرزیم؛ و [البته] بر [پاداش] نیکوکاران خواهیم افزود.171
اعراف (7)
161
به زیرنویس دوم آیه 58 بقره(2) مراجعه فرمایید.
فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ قَوْلاً غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ فَأَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ رِجْزاً مِنَ السَّماءِ بِما كانُوا يَظْلِمُونَ ﴿۱۶۲﴾
ولی ستمگرانشان سخنی به کار بردند غیر از آنچه که به آنان گفته شده بود(1)، ما هم به کیفر ستمشان بلایی از آسمان بر آنان فرو فرستادیم.171
اعراف (7)
162
قرآن در مورد این تغییر در کلام توضیحی نداده است؛ بعضی از مفسّران گفتهاند به جای کلمه «حطّه» کلام استهزاءآمیزی میگفتند.
وَ سْئَلْهُمْ عَنِ الْقَرْيَةِ الَّتِي كانَتْ حاضِرَةَ الْبَحْرِ إِذْ يَعْدُونَ فِي السَّبْتِ إِذْ تَأْتِيهِمْ حِيتانُهُمْ يَوْمَ سَبْتِهِمْ شُرَّعاً وَ يَوْمَ لا يَسْبِتُونَ لا تَأْتِيهِمْ كَذلِكَ نَبْلُوهُمْ بِما كانُوا يَفْسُقُونَ ﴿۱۶۳﴾
از دودمان یعقوب درباره [مردم] شهری که مشرف بر دریا بود بپرس، آنگاه که [از فرمان تحریم صید ماهی] در روز شنبه تجاوز میکردند؛ چون ماهیان(1) [به موجب غریزه تشخیص داده بودند] که در روز[های] شنبه [مصون از تعرضند و] آشکارا(2) [بر آبهای ساحلی] میآمدند، و[لی] غیر شنبه نمیآمدند؛ آنان را به سبب انحرافشان این گونه به آزمایش گرفتیم.171
اعراف (7)
163
حیتان: جمع حوت: ماهی.
شُرّع: جمع شارع: نزدیک و نمایان.
وَ إِذْ قالَتْ أُمَّةٌ مِنْهُمْ لِمَ تَعِظُونَ قَوْماً اللَّهُ مُهْلِكُهُمْ أَوْ مُعَذِّبُهُمْ عَذاباً شَدِيداً قالُوا مَعْذِرَةً إِلى رَبِّكُمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ ﴿۱۶۴﴾
و آنگاه که جمعی از ایشان [به دیگران] گفتند: چرا گروهی(1) را که [سرانجام] خدا هلاکشان خواهد کرد یا به مجازاتی سخت گرفتار خواهد ساخت، [بیهوده] اندرز میدهید؟ [خیرخواهان] اظهار داشتند: [این اندرزها] برای اعتذار [و انجام وظیفه] در پیشگاه صاحباختیار شماست و بسا که [مؤثّر باشد و] پرواپیشه شوند.172
اعراف (7)
164
به زیرنویس آیه 159 اعراف(همین سوره) مراجعه فرمایید.
فَلَمَّا نَسُوا ما ذُكِّرُوا بِهِ أَنْجَيْنَا الَّذِينَ يَنْهَوْنَ عَنِ السُّوءِ وَ أَخَذْنَا الَّذِينَ ظَلَمُوا بِعَذابٍ بَئِيسٍ بِما كانُوا يَفْسُقُونَ ﴿۱۶۵﴾
همین که تذکرات را به فراموشی سپردند، کسانی را که از بدی نهی میکردند، نجات دادیم و ستمگران را به کیفر انحرافشان به مجازاتی سخت گرفتار کردیم(1).172
اعراف (7)
165
در آیه تصریح شده که شرط نجات، اظهار مخالفت و نهی از ظلم و بدی هاست؛ در غیر این صورت کسانی که مرتکب خلاف نشدند اما با سکوتشان زمینه رفتار خلاف را فراهم میکنند نیز گرفتار خواهند شد، به آیه 25 انفال(8) توجّه فرمایید.
فَلَمَّا عَتَوْا عَنْ ما نُهُوا عَنْهُ قُلْنا لَهُمْ كُونُوا قِرَدَةً خاسِئِينَ ﴿۱۶۶﴾
و آنگاه که از [ترک] مناهی سر باز زدند، به آنان خطاب کردیم: بوزینههایی مطرود باشید.172
اعراف (7)
166
وَ إِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكَ لَيَبْعَثَنَّ عَلَيْهِمْ إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ مَنْ يَسُومُهُمْ سُوءَ الْعَذابِ إِنَّ رَبَّكَ لَسَرِيعُ الْعِقابِ وَ إِنَّهُ لَغَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۱۶۷﴾
و [نیز به یاد آر] آنگاه که صاحباختیارت اعلام کرد تا روز رستاخیز کسی را بر آن متمردان یهود برمیانگیزد که آنان را به سختی آزار دهد؛ بیگمان صاحباختیار تو سریع کیفر(1) و [در عین حال] آمرزگاری است مهربان.172
اعراف (7)
167
سرعت عِقاب اشاره به سرعت گذر عمر و رسیدن انسان به لحظه مرگ و مواجهه با کیفر است، و تناقضی با مهلت مقرر برای آزمون در آیات 178 آلعمران(3) و 42 ابراهیم(14) ندارد.
وَ قَطَّعْناهُمْ فِي الْأَرْضِ أُمَماً مِنْهُمُ الصَّالِحُونَ وَ مِنْهُمْ دُونَ ذلِكَ وَ بَلَوْناهُمْ بِالْحَسَناتِ وَ السَّيِّئاتِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ ﴿۱۶۸﴾
دودمان یعقوب را در زمین به صورت گروههایی پراکنده ساختیم، گروهی از آنان شایسته و گروهی دیگر ناشایستهاند؛ و آنان را به نیکیها و بدیها آزمودیم، بسا که [به حکم حق] بازگردند(1).172
اعراف (7)
168
به آیه 2 عنکبوت(29) توجّه فرمایید.