وَ كَتَبْنا لَهُ فِي الْأَلْواحِ مِنْ كُلِّ شَيْءٍ مَوْعِظَةً وَ تَفْصِيلاً لِكُلِّ شَيْءٍ فَخُذْها بِقُوَّةٍ وَ أْمُرْ قَوْمَكَ يَأْخُذُوا بِأَحْسَنِها سَأُرِيكُمْ دارَ الْفاسِقِينَ ﴿۱۴۵﴾
و برای او در الواح(1) هرگونه اندرز و بیان واضح هر مطلبی را نوشتیم(2)؛ آنگاه [گفتیم:] آن را جدّی بگیر و به قوم خود نیز توصیه کن تا نیکوترین احکام آن را فرا گیرند [و به کار بندند]؛ و به زودی جایگاه منحرفان را به شما نشان خواهم داد.168
اعراف (7)
145
در مورد کیفیت این الواح در قرآن توضیح بیشتری نیامده، ولی در تورات سخن از سنگی بودن الواح به میان آمده است.
به آیات 83 و 84 بقره(2) توجه فرمایید.
سَأَصْرِفُ عَنْ آياتِيَ الَّذِينَ يَتَكَبَّرُونَ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَ إِنْ يَرَوْا كُلَّ آيَةٍ لا يُؤْمِنُوا بِها وَ إِنْ يَرَوْا سَبِيلَ الرُّشْدِ لا يَتَّخِذُوهُ سَبِيلاً وَ إِنْ يَرَوْا سَبِيلَ الغَيِّ يَتَّخِذُوهُ سَبِيلاً ذلِكَ بِأَنَّهُمْ كَذَّبُوا بِآياتِنا وَ كانُوا عَنْها غافِلِينَ ﴿۱۴۶﴾
کسانی را که به ناحق در زمین تکبّر میورزند، از [توجّه به] آیات خویش بازخواهم داشت؛ و [در نتیجه] اگر هر نشانهای را [از توان و تدبیر من] ببینند، به آن ایمان نیاورند؛ و اگر راه درست را ملاحظه کنند آن را در پیش نگیرند، و هر گاه راه تباهی را ببینند آن را انتخاب کنند؛ این به خاطر آن است که آیات ما را دروغ شمردند و از آن غافل بودند.168
اعراف (7)
146
وَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا وَ لِقاءِ الْآخِرَةِ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ هَلْ يُجْزَوْنَ إِلاَّ ما كانُوا يَعْمَلُونَ ﴿۱۴۷﴾
کسانی که آیات ما و دیدار آخرت را دروغ شمردند، تلاششان بر باد رفت(1)؛ آیا جز در برابر آنچه کردهاند مجازات میشوند؟168
اعراف (7)
147
به آیه 23 فرقان(25) و نیز به مثالهایی در زمینه حبط اعمال در آیات 18 ابراهیم(14) و 39 نور(24) توجّه فرمایید.
وَ اتَّخَذَ قَوْمُ مُوسى مِنْ بَعْدِهِ مِنْ حُلِيِّهِمْ عِجْلاً جَسَداً لَهُ خُوارٌ أَ لَمْ يَرَوْا أَنَّهُ لا يُكَلِّمُهُمْ وَ لا يَهْدِيهِمْ سَبِيلاً اتَّخَذُوهُ وَ كانُوا ظالِمِينَ ﴿۱۴۸﴾
[عدّهای از(1)] قوم موسی در غیاب او از زیورآلات خویش مجسّمه گوسالهای ساختند که صدایی داشت(2)؛ مگر نمیدیدند که [گوساله] با آنان سخن نمیگوید و به راهی هدایتشان نمیکند؟ [مع ذلک] گوساله را [به خدایی(3)] گرفتند و ستمکار بودند.168
اعراف (7)
148
برای توجیه افزوده، با آیه 159 اعراف(همین سوره) مقایسه فرمایید.
در رابطه با گوساله سامری توضیحات دیگری در آیات 51 و 54 و 92 و 93 بقره(2) و 153 نساء(4) و 85 و 88 طه(20) آمده است.
برای توجیه افزوده، به آیه 88 طه(20) توجّه فرمایید.
وَ لَمَّا سُقِطَ فِي أَيْدِيهِمْ وَ رَأَوْا أَنَّهُمْ قَدْ ضَلُّوا قالُوا لَئِنْ لَمْ يَرْحَمْنا رَبُّنا وَ يَغْفِرْ لَنا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِينَ ﴿۱۴۹﴾
وقتی که دچار ندامت شدند و متوجّه گشتند که گمراه شدهاند، گفتند: اگر صاحباختیارمان با ما بر سر مهر نیاید و ما را نبخشاید، در زمره زیانکاران خواهیم بود.168
اعراف (7)
149
وَ لَمَّا رَجَعَ مُوسى إِلى قَوْمِهِ غَضْبانَ أَسِفاً قالَ بِئْسَما خَلَفْتُمُونِي مِنْ بَعْدِي أَ عَجِلْتُمْ أَمْرَ رَبِّكُمْ وَ أَلْقَى الْأَلْواحَ وَ أَخَذَ بِرَأْسِ أَخِيهِ يَجُرُّهُ إِلَيْهِ قالَ ابْنَ أُمَّ إِنَّ الْقَوْمَ اسْتَضْعَفُونِي وَ كادُوا يَقْتُلُونَنِي فَلا تُشْمِتْ بِيَ الْأَعْداءَ وَ لا تَجْعَلْنِي مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ﴿۱۵۰﴾
و چون موسی با خشم و تأسف نزد قوم خود بازگشت، گفت: در غیبت من روش ناهنجاری داشتید؛ چرا از فرمان صاحباختیارتان [در مورد انتظار چهل روزه برای نزول تورات] شتاب کردید(1)؟ [موسی] الواح را افکند و [موی] سر برادرش را گرفت و به سمت خود کشید. [هارون] گفت: برادر من، این گروه تحت فشارم گذاشتند و نزدیک بود مرا بکشند؛ [با این رفتار] دشمنان را نسبت به من شادکام مکن و مرا [هماهنگ] با ستمگران به شمار میاور(2).169
اعراف (7)
150
دنباله کلام موسیع را در این مقطع در آیات 86-88 طه(20) ملاحظه فرمایید؛ به قرینه این آیات، قوم موسی به علت طولانی شدن غیبت موسی تصوّر کردند او فوت کرده و موضوع دعوت او و نزول تورات منتفی شده است؛ به این ترتیب زمینه برای پا گرفتن توطئه گوساله پرستی فراهم شد.
خدا هارون را در آیات 90 و 91 طه(20) مبرّا از خطا معرّفی میکند.
قالَ رَبِّ اغْفِرْ لِي وَ لِأَخِي وَ أَدْخِلْنا فِي رَحْمَتِكَ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ ﴿۱۵۱﴾
[آنگاه موسی دست به دعا برداشت و] گفت: صاحباختیارا، من و برادرم را بیامرز و ما را در [پناه] رحمت خویش درآور، که تو مهربانترین مهربانانی.169
اعراف (7)
151
إِنَّ الَّذِينَ اتَّخَذُوا الْعِجْلَ سَيَنالُهُمْ غَضَبٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ ذِلَّةٌ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ كَذلِكَ نَجْزِي الْمُفْتَرِينَ ﴿۱۵۲﴾
افرادی که گوساله را [به پرستش] گرفتند، به زودی خشمی از صاحباختیارشان و ذلّتی در زندگی دنیا دامنگیرشان خواهد شد؛ و دروغپردازان را این گونه کیفر میدهیم.169
اعراف (7)
152
وَ الَّذِينَ عَمِلُوا السَّيِّئاتِ ثُمَّ تابُوا مِنْ بَعْدِها وَ آمَنُوا إِنَّ رَبَّكَ مِنْ بَعْدِها لَغَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۱۵۳﴾
کسانی که دست به ارتکاب زشتیها زدند، آنگاه توبه کردند و ایمان آوردند، [به آینده خود امیدوار باشند] که صاحباختیار تو، پس از توبه یقیناً آمرزگار و مهربان است.169
اعراف (7)
153
وَ لَمَّا سَكَتَ عَنْ مُوسَى الْغَضَبُ أَخَذَ الْأَلْواحَ وَ فِي نُسْخَتِها هُدىً وَ رَحْمَةٌ لِلَّذِينَ هُمْ لِرَبِّهِمْ يَرْهَبُونَ ﴿۱۵۴﴾
چون خشم موسی فرونشست، الواح را برگرفت، و در نوشتار آن هدایت و رحمتی برای کسانی که از [مجازات] صاحباختیارشان بیم دارند [مقرّر شده] بود.169
اعراف (7)
154