إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَى السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَها وَ أَشْفَقْنَ مِنْها وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ إِنَّهُ كانَ ظَلُوماً جَهُولاً ﴿۷۲﴾
ما [موهبت اختیار و حق انتخاب را به صورتِ] امانت(1) بر آسمانها و زمین و کوهساران عرضه داشتیم، [بنا به عدم استعداد،] جملگی از تحمّل آن [عاجز مانده و] سر باز زدند و از آن هراس داشتند(2) و انسان بار آن را بر عهده گرفت، ولی [با سوء استفاده از اختیار] به راستی ستم‌پیشه و جهالت‌پیشه است؛427
احزاب (33)
72
پدیده اختیار و حق انتخاب فقط مخصوص دوران کوتاه زندگی دنیاست و در لحظه مرگ برای همیشه از انسان سلب می‌گردد، بدون اینکه به هنگام رستاخیز و حیات آخرت بازگشت کند. در دوران کوتاه زندگی دنیا هم فرصت انتخاب و استفاده بهینه از اختیار، محدود به مقاطع خاصّی از پیشامدهای مختلف زندگی است؛ لذا واژه امانت نام بامسمایی است برای اختیار. همه موجودات جهان در برابر خدا به صورت گریزناپذیر خاضع و ساجدند، به این معنی که در مقابل قوانین طبیعی به طور مطلق تسلیمند و در راستای وظایفی که برای آنها تعیین شده انجام وظیفه می‌کنند؛ به جز انسان که در دنیا اراده و اختیار دارد ولی نه به طور مطلق، زیرا از بسیاری پدیده‌ها مثل مرگ، زلزله و سرنگونی ناشی از ظلم و غیره گریزی ندارد. این نظریه را که منظور از امانت در آیه، اختیار است، دکتر علی شریعتی و مهندس مهدی بازرگان، قرآن پژوهان بزرگ معاصر مطرح کرده‌اند؛ واللّه اعلم.
«اشفاق» به معنی مهربانی است، امّا وقتی با حرف «مِن» همراه باشد، مفهوم ترسیدن پیدا می‌کند.
لِيُعَذِّبَ اللَّهُ الْمُنافِقِينَ وَ الْمُنافِقاتِ وَ الْمُشْرِكِينَ وَ الْمُشْرِكاتِ وَ يَتُوبَ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً ﴿۷۳﴾
سرانجام خدا دورویان و شرک‌زدگان را اعمّ از مرد و زن [مشخّص و] مجازات کند و [به رحمت خویش] بر مردان و زنان مؤمن بازگردد؛ و خدا همواره آمرزگاری است مهربان.427
احزاب (33)
73