أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللَّهِ كُفْراً وَ أَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دارَ الْبَوارِ ﴿۲۸﴾
آیا به [داستانِ] کسانی که [شکرِ] نعمت خدا را به ناسپاسی بدل کردند و قوم خود را به گرداب هلاکت کشاندند، توجّه نکرده‌ای؟259
ابراهیم (14)
28
جَهَنَّمَ يَصْلَوْنَها وَ بِئْسَ الْقَرارُ ﴿۲۹﴾
که به دوزخ درآیند؛ و بدقرارگاهی است.259
ابراهیم (14)
29
وَ جَعَلُوا لِلَّهِ أَنْداداً لِيُضِلُّوا عَنْ سَبِيلِهِ قُلْ تَمَتَّعُوا فَإِنَّ مَصِيرَكُمْ إِلَى النَّارِ ﴿۳۰﴾
[طاغوتها و پیشوایان را] همتایانی(1) برای خدا قرار دادند تا [مردم را] از راه او گمراه سازند؛ بگو: [چندصباحی] برخوردار باشید که سرانجامتان به سوی آتش است(2).259
ابراهیم (14)
30
انداد: جمع ندّ: شبیه، نظیر.
معنی و مفهوم این عبارت به بیان دیگر در آیات 23 و 24 لقمان(31) و 196 و 197 آل‌عمران(3) آمده است.
قُلْ لِعِبادِيَ الَّذِينَ آمَنُوا يُقِيمُوا الصَّلاةَ وَ يُنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْناهُمْ سِرًّا وَ عَلانِيَةً مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ يَوْمٌ لا بَيْعٌ فِيهِ وَ لا خِلالٌ ﴿۳۱﴾
به بندگان با ایمان من بگو: نماز برپا دارند و از آنچه روزیشان کرده‌ایم، در نهان و آشکار(1) انفاق کنند(2)، قبل از آنکه روزی فرا رسد که در آن نه داد و ستدی است و نه دوستی.259
ابراهیم (14)
31
انفاق نهان در مواردی که حفظ حرمت شخص ضروری است و انفاق آشکار در مواردی که موجب تشویق و ترغیب دیگران گردد.
دو فعل «یقیموا» و «ینفقوا» مجزومند به لام امری که محذوف است و در اصل «لِیقیموا» و «لِینفقوا» بوده است، ضمناً در مورد انفاق آشکار و نهان، به آیات 271 و 274 بقره(2) و از جهت دیگر به آیه 254 بقره(2) توجّه فرمایید.
اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَراتِ رِزْقاً لَكُمْ وَ سَخَّرَ لَكُمُ الْفُلْكَ لِتَجْرِيَ فِي الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ وَ سَخَّرَ لَكُمُ الْأَنْهارَ ﴿۳۲﴾
خداست که آسمانها و زمین را آفرید و از آسمان بارانی فرستاد که بدان [انواع] میوه‌ها را برای روزی شما پدید آورد، و کشتیها(1) را به خدمتتان گماشت تا بر پهنه دریاها طبق قوانین او به حرکت درآیند، و نهرها را نیز در خدمت شما قرار داد.259
ابراهیم (14)
32
واژه «فلک» مفرد و جمعش یکسان است.
وَ سَخَّرَ لَكُمُ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ دائِبَيْنِ وَ سَخَّرَ لَكُمُ اللَّيْلَ وَ النَّهارَ ﴿۳۳﴾
خورشید و ماه را که پیوسته روانند، و نیز شب و روز را به خدمت شما گماشت.259
ابراهیم (14)
33
وَ آتاكُمْ مِنْ كُلِّ ما سَأَلْتُمُوهُ وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللَّهِ لا تُحْصُوها إِنَّ الْإِنْسانَ لَظَلُومٌ كَفَّارٌ ﴿۳۴﴾
هر چه درخواست داشتید، [در طبیعت پیش‌بینی کرده بود و] در اختیار شما گذاشت؛ اگر [بخواهید] نعمتهای خدا را برشمارید، قادر به شمارش نخواهید بود؛ [با این حال] انسان ستم‌پیشه و حق‌ستیز است.260
ابراهیم (14)
34
وَ إِذْ قالَ إِبْراهِيمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا الْبَلَدَ آمِناً وَ اجْنُبْنِي وَ بَنِيَّ أَنْ نَعْبُدَ الْأَصْنامَ ﴿۳۵﴾
[به یاد آر] هنگامی که ابراهیم گفت: صاحب‌اختیارا، این سرزمین را [محلّی] امن قرار ده(1) و من و فرزندانم را از بندگی [طاغوتها و] بتان برکنار دار(2).260
ابراهیم (14)
35
اجابت این درخواست ابراهیم در آیه 125 بقره(2) آمده است و اصل درخواست نیز در آیه 126 بقره(2) تکرار شده.
این دعا در مورد فرزندانش اجابت شد، ولی نه همه آنان؛ به آیه 113 صافات(37) توجّه فرمایید.
رَبِّ إِنَّهُنَّ أَضْلَلْنَ كَثِيراً مِنَ النَّاسِ فَمَنْ تَبِعَنِي فَإِنَّهُ مِنِّي وَ مَنْ عَصانِي فَإِنَّكَ غَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۳۶﴾
صاحب‌اختیارا، این بتان بسیاری از مردم را گمراه ساخته‌اند، پس هر که مرا [در بندگی تو] پیروی کند، از [یاران] من است و هر که در برابر [دعوت] من نافرمان باشد، [امر او با توست که] تو آمرزگاری مهربان هستی.260
ابراهیم (14)
36
رَبَّنا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتِي بِوادٍ غَيْرِ ذِي زَرْعٍ عِنْدَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنا لِيُقِيمُوا الصَّلاةَ فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوِي إِلَيْهِمْ وَ ارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَراتِ لَعَلَّهُمْ يَشْكُرُونَ ﴿۳۷﴾
صاحب‌اختیارا، من [همسر و یکی از] فرزندانم را به درّه‌ای تهی از کشت در کنار خانه حُرمَت‌‌‌یافته‌ات(1) جای داده‌ام تا [برای عبادت تو] نماز برپا دارند؛ دلهایی(2) از مردم را متوجّه آنان ساز و از همه ثمرات روزیشان بده، بسا که سپاس دارند.260
ابراهیم (14)
37
معلوم می‌شود خانه کعبه قبل از ابراهیم وجود داشته و محترم تلقی می‌شده است. در تأیید این نظر به زیرنویس آیه 29 حج(22) هم توجه فرمایید.
اَفئده: جمع فؤاد: دلها.