وَ إِذْ غَدَوْتَ مِنْ أَهْلِكَ تُبَوِّئُ الْمُؤْمِنِينَ مَقاعِدَ لِلْقِتالِ وَ اللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ﴿۱۲۱﴾
[به یاد آر ای پیامبر] آنگاه را که صبحگاهان از میان خانواده خود خارج شدی تا مؤمنان را در مواضع نظامی برای جنگ [اُحد(1)] مستقر سازی(2) و خدا شنوا و داناست.65
آل‌عمران (3)
121
از جمله «غدوت من اهلک» استفاده می‌شود که میدان جنگ در نزدیکی خانه پیامبرص بوده است و ناگزیر باید این آیه در رابطه با واقعه اُحُد باشد.
جنگ احد در سال سوّم هجری اتّفاق افتاد. در این جنگ ابوسفیان با نیروی سه هزارنفری خود به جنگ پیامبر رفت و پیامبر با هزار نفر برای مقابله، از شهر خارج شد و در منطقه احد موضع گرفت، ولی سیصد نفر از این عدّه از بینِ راه بازگشتند که به منافقان معروف شدند. جنگ احد که در آغاز به سود مسلمانان پیش می‌رفت، به علت نافرمانی محافظان درّه به شکست انجامید. این جنگ مانند همه جنگهای پیامبرص دفاعی بود؛ به آیه 190 بقره(2) و نیز آیات 9-8 ممتحنه(60) توجّه فرمایید.
إِذْ هَمَّتْ طائِفَتانِ مِنْكُمْ أَنْ تَفْشَلا وَ اللَّهُ وَلِيُّهُما وَ عَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ ﴿۱۲۲﴾
[و به یاد آر] آنگاه را که دو گروه از شما در آستانه ضعف [و هراس] قرار گرفتند(1)، در حالی که خدا کارساز آنان بود [و به آنان آرامش و قوت قلب بخشید]؛ پس مؤمنان باید تنها بر خدا توکل کنند(2).66
آل‌عمران (3)
122
این دو گروه پس از بازگشت گروه سیصدنفری دچار ترس و تزلزل شدند و قصد بازگشت داشتند، ولی خیلی زود بر خود مسلّط شدند و از بازگشت منصرف گردیدند.
معنای توکل که از متن این آیه به دست می‌آید، انجام وظیفه خدایی و سپردن نتیجه کار به خداست، بدون هیچ نگرانی و اضطراب از آینده.
وَ لَقَدْ نَصَرَكُمُ اللَّهُ بِبَدْرٍ وَ أَنْتُمْ أَذِلَّةٌ فَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ﴿۱۲۳﴾
به راستی خدا شما را در [جنگ] بدر یاری کرد(1)، در حالی که ضعیف بودید؛ پس در برابر خدا پروا کنید(2)، بسا که [نعمتهای او را] سپاس دارید.66
آل‌عمران (3)
123
جنگ بدر در سال دوّم هجرت اتّفاق افتاد. در این جنگ نیروهای پیامبر در مقابل نیروی مهاجم که سه برابر خود بودند به دفاع پرداختند و فاتح شدند.
تقوی همان نیروی تسلّط بر نفس و کنترل آن در برابر تمایلات نفس است. معنی دقیق آن، خویشتن‌بانی است.
إِذْ تَقُولُ لِلْمُؤْمِنِينَ أَ لَنْ يَكْفِيَكُمْ أَنْ يُمِدَّكُمْ رَبُّكُمْ بِثَلاثَةِ آلافٍ مِنَ الْمَلائِكَةِ مُنْزَلِينَ ﴿۱۲۴﴾
[به یاد آر] آنگاه که به مؤمنان گفتی: آیا کافی نیست که صاحب‌اختیارتان شما را با سه هزار فرشته فروفرستاده شده، یاری کند؟66
آل‌عمران (3)
124
بَلى إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا وَ يَأْتُوكُمْ مِنْ فَوْرِهِمْ هذا يُمْدِدْكُمْ رَبُّكُمْ بِخَمْسَةِ آلافٍ مِنَ الْمَلائِكَةِ مُسَوِّمِينَ ﴿۱۲۵﴾
آری، اگر ایستادگی کنید و باپروا باشید و [دشمنان] با همین خشم که در آنان است بر شما هجوم آرند، صاحب‌اختیارتان شما را با پنج هزار فرشته که فرستنده [بشارت و اطمینان بر قلبها و ثبات بر قدمهای مؤمنان] اند(1) یاری خواهد کرد(2).66
آل‌عمران (3)
125
از نظر توجیه افزوده، با آیات 10 و 12 انفال(8) مقایسه فرمایید.
معنی دیگر «تسویم» علاوه بر فرستادن، «نشان گذاری» است که غالب مترجمان این معنی را با فرض قرائت فتح «واو» در «مسومین» انتخاب کرده‌اند. واللّه اعلم.
وَ ما جَعَلَهُ اللَّهُ إِلاَّ بُشْرى لَكُمْ وَ لِتَطْمَئِنَّ قُلُوبُكُمْ بِهِ وَ مَا النَّصْرُ إِلاَّ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ ﴿۱۲۶﴾
خدا این [فرود آمدن فرشتگان] را تنها برای بشارت به شما مقرّر داشت تا [ثابت قدم باشید] و قلبهای شما اطمینان یابد؛ و یاری و پیروزی جز از جانب خدای فرا دست و فرزانه نیست.66
آل‌عمران (3)
126
لِيَقْطَعَ طَرَفاً مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَوْ يَكْبِتَهُمْ فَيَنْقَلِبُوا خائِبِينَ ﴿۱۲۷﴾
[خدا شما را نصرت داد] تا بخشی از [سپاه] انکارورزان را شکافته یا سرکوبشان کند، آنگاه بازنده بازگردند.66
آل‌عمران (3)
127
لَيْسَ لَكَ مِنَ الْأَمْرِ شَيْءٌ أَوْ يَتُوبَ عَلَيْهِمْ أَوْ يُعَذِّبَهُمْ فَإِنَّهُمْ ظالِمُونَ ﴿۱۲۸﴾
و[لی] کار به دست تو نیست، یا [به رحمت خویش] بر آنان بازمی‌گردد یا مجازاتشان کند؛ زیرا ستمگرند.66
آل‌عمران (3)
128
وَ لِلَّهِ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ يَغْفِرُ لِمَنْ يَشاءُ وَ يُعَذِّبُ مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۱۲۹﴾
هر چه [و هر که(1)] در آسمانها و زمین است، متعلّق به خداست؛ هر که را بخواهد [و شایسته بداند] می‌بخشد(2) و هر که را بخواهد [و سزاوار ببیند] مجازات خواهد کرد(3)؛ و خدا آمرزگاری است مهربان.66
آل‌عمران (3)
129
برای توجیه افزوده، به آیه 19 انبیاء(21) توجّه فرمایید.
قانونمندی خواست خدا را در این مورد، در زیرنویس سوّم آیه 284 بقره(2) ملاحظه فرمایند.
قانونمندی خواست خدا را در این مورد، در زیرنویس اوّل آیه 40 مائده(5) ملاحظه فرمایید.
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَأْكُلُوا الرِّبَوا أَضْعافاً مُضاعَفَةً وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ﴿۱۳۰﴾
ای ایمان‌آوردگان، ربا را که افزایش مکرر [و خودبه خودِ سرمایه] است، مخورید و در برابر خدا پروا کنید، بسا که رستگار شوید؛66
آل‌عمران (3)
130