لَنْ يَضُرُّوكُمْ إِلاَّ أَذىً وَ إِنْ يُقاتِلُوكُمْ يُوَلُّوكُمُ الْأَدْبارَ ثُمَّ لا يُنْصَرُونَ ﴿۱۱۱﴾
هرگز به شما(1) گزندی نرسانند، مگر آزار اندکی؛ و اگر با شما به جنگ برخیزند، در مقابل شما به عقب بازمی‌گردند؛ آنگاه [نیز] مورد یاری قرار نخواهند گرفت.
سوره آل‌عمران (3) آیه 111
صفحه
64
سوره
آل‌عمران (3)
آیه
111
1
ضمیر «کم، شما» به مسلمین بازمی‌گردد که آنان را در آیه قبل 110 آل‌عمران(3) «بهترین امّت» نامید.
ضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ أَيْنَ ما ثُقِفُوا إِلاَّ بِحَبْلٍ مِنَ اللَّهِ وَ حَبْلٍ مِنَ النَّاسِ وَ باؤُ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ وَ ضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الْمَسْكَنَةُ ذلِكَ بِأَنَّهُمْ كانُوا يَكْفُرُونَ بِآياتِ اللَّهِ وَ يَقْتُلُونَ الْأَنْبِياءَ بِغَيْرِ حَقٍّ ذلِكَ بِما عَصَوْا وَ كانُوا يَعْتَدُونَ ﴿۱۱۲﴾
هر جا که دیده شوند، محکوم به ذلّت و درماندگی‌اند، مگر با داشتن ارتباطی [شایسته] با خدا و مردم و به خشم خدا گرفتار شده‌اند و [سرنوشت] درماندگی بر آنها مقرّر شد؛ زیرا به سبب نافرمانی و تجاوزشان، آیات خدا را انکار می‌کردند و پیامبران را به ناحق می‌کشتند(1).
سوره آل‌عمران (3) آیه 112
صفحه
64
سوره
آل‌عمران (3)
آیه
112
1
از مقایسه با نیمه دوّم آیه 61 بقره(2) روشن می‌شود که این آیه درباره یهود است.
لَيْسُوا سَواءً مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ أُمَّةٌ قائِمَةٌ يَتْلُونَ آياتِ اللَّهِ آناءَ اللَّيْلِ وَ هُمْ يَسْجُدُونَ ﴿۱۱۳﴾
اهل‌کتاب [همه] یکسان نیستند؛ [برخی از آنان] گروهی به پاخاسته‌اند و در ساعات(1) شب به تلاوت آیات خدا مشغولند و [در مقابل عظمت او] سر به خاک می‌سایند؛
سوره آل‌عمران (3) آیه 113
صفحه
64
سوره
آل‌عمران (3)
آیه
113
1
آناء: جمع اِنْی: ساعاتی از شب.
يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ يُسارِعُونَ فِي الْخَيْراتِ وَ أُولئِكَ مِنَ الصَّالِحِينَ ﴿۱۱۴﴾
به خدا و روز واپسین باور دارند و به رفتار شایسته فرا می‌خوانند و از ناپسند بازمی‌دارند(1) و در نیکوییها شتاب می‌ورزند و در شمار شایستگانند.
سوره آل‌عمران (3) آیه 114
صفحه
64
سوره
آل‌عمران (3)
آیه
114
1
ملاحظه می‌شود که در این آیه، «شایستگانِ اهل‌کتاب» را همچون «بهترین امّت» مسلمین که در آیات 104 و 110 آل‌عمران(همین سوره) مطرح شده، توصیف کرده است.
وَ ما يَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ فَلَنْ يُكْفَرُوهُ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ بِالْمُتَّقِينَ ﴿۱۱۵﴾
هر کار نیکویی انجام دهند، هرگز درباره آن مورد ناسپاسی قرار نخواهند گرفت، که خدا به [حال] پرواپیشگان آگاه است.
سوره آل‌عمران (3) آیه 115
صفحه
64
سوره
آل‌عمران (3)
آیه
115
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا لَنْ تُغْنِيَ عَنْهُمْ أَمْوالُهُمْ وَ لا أَوْلادُهُمْ مِنَ اللَّهِ شَيْئاً وَ أُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِيها خالِدُونَ ﴿۱۱۶﴾
اموال و فرزندان انکارورزان، در برابر [مجازات] خدا به هیچ وجه به حالشان سودمند نخواهد بود؛ و جاودانه دوزخی‌اند(1).
سوره آل‌عمران (3) آیه 116
صفحه
65
سوره
آل‌عمران (3)
آیه
116
1
پاسخ گفتار جاهلانه آنهاست که در آیات 36 کهف(18) و 77-80 مریم(19) آمده است.
مَثَلُ ما يُنْفِقُونَ فِي هذِهِ الْحَياةِ الدُّنْيا كَمَثَلِ رِيحٍ فِيها صِرٌّ أَصابَتْ حَرْثَ قَوْمٍ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ فَأَهْلَكَتْهُ وَ ما ظَلَمَهُمُ اللَّهُ وَ لكِنْ أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ ﴿۱۱۷﴾
داستان آنچه [در راه پیشبرد اغراض خود] در زندگی دنیا هزینه می‌کنند(1)، همچون داستان باد سوزانی است که بر کشتزار گروهی که بر خویش ستم کرده‌اند می‌وزد و آن را نابود می‌کند(2)؛ خدا بر آنها ستمی نکرد، بلکه خود در حق خویش ستم می‌کنند.
سوره آل‌عمران (3) آیه 117
صفحه
65
سوره
آل‌عمران (3)
آیه
117
1
آیه 6 بلد(90) یقول اهلکت ما لا لبدا
2
مثالهای دیگر در این زمینه آیات 18 ابراهیم(14) و 39 نور(24) است.
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا بِطانَةً مِنْ دُونِكُمْ لا يَأْلُونَكُمْ خَبالاً وَدُّوا ما عَنِتُّمْ قَدْ بَدَتِ الْبَغْضاءُ مِنْ أَفْواهِهِمْ وَ ما تُخْفِي صُدُورُهُمْ أَكْبَرُ قَدْ بَيَّنَّا لَكُمُ الْآياتِ إِنْ كُنْتُمْ تَعْقِلُونَ ﴿۱۱۸﴾
ای ایمان‌آوردگان، بیگانگان را محرم اسرار خود انتخاب نکنید که آنان از هیچ گونه تباهی در حق شما کوتاهی نمی‌کنند(1)؛ دوست دارند که شما در رنج باشید؛ [نشانه‌های] عناد از لحنشان آشکار است و کینه‌هایی که دلهایشان نهان می‌دارد، بزرگتر است؛ به راستی آیات را برای شما به روشنی بیان کردیم، اگر خردورزی کنید [درمی‌یابید].
سوره آل‌عمران (3) آیه 118
صفحه
65
سوره
آل‌عمران (3)
آیه
118
1
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیه 22 مجادله(58) آمده است.
ها أَنْتُمْ أُولاءِ تُحِبُّونَهُمْ وَ لا يُحِبُّونَكُمْ وَ تُؤْمِنُونَ بِالْكِتابِ كُلِّهِ وَ إِذا لَقُوكُمْ قالُوا آمَنَّا وَ إِذا خَلَوْا عَضُّوا عَلَيْكُمُ الْأَنامِلَ مِنَ الْغَيْظِ قُلْ مُوتُوا بِغَيْظِكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ ﴿۱۱۹﴾
هان! شما کسانی هستید که آنان را دوست می‌دارید و[لی] آنان شما را دوست نمی‌دارند، شما به همه کتاب [های آسمانی] باور دارید [ولی آنان تنها کتاب خودشان را قبول دارند]؛ و زمانی که شما را ملاقات می‌کنند می‌گویند: [ما هم] ایمان آورده‌ایم و چون به خلوت روند، از [شدّت] خشم نسبت به شما سرانگشت(1) خویش به دندان گزند؛ بگو: به خشم خویش بمیرید که خدا به راز دلها داناست.
سوره آل‌عمران (3) آیه 119
صفحه
65
سوره
آل‌عمران (3)
آیه
119
1
انامل: جمع اُنْمُلَه: سرانگشتان.
إِنْ تَمْسَسْكُمْ حَسَنَةٌ تَسُؤْهُمْ وَ إِنْ تُصِبْكُمْ سَيِّئَةٌ يَفْرَحُوا بِها وَ إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا لا يَضُرُّكُمْ كَيْدُهُمْ شَيْئاً إِنَّ اللَّهَ بِما يَعْمَلُونَ مُحِيطٌ ﴿۱۲۰﴾
اگر خیری به شما رسد، آنان را ناراحت خواهد کرد و اگر حادثه ناگواری برای شما رخ دهد، بدان شادمان می‌شوند؛ و اگر شکیبا و باپروا باشید، نیرنگشان زیانی متوجهِ شما نخواهد کرد، که خدا به آنچه می‌کنند احاطه دارد.
سوره آل‌عمران (3) آیه 120
صفحه
65
سوره
آل‌عمران (3)
آیه
120