سوره منافقون (63) - دورویان
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
به نام خدای گسترده‌مهر [و] جاودان‌مهر-
منافقون (63)
-
إِذا جاءَكَ الْمُنافِقُونَ قالُوا نَشْهَدُ إِنَّكَ لَرَسُولُ اللَّهِ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ إِنَّكَ لَرَسُولُهُ وَ اللَّهُ يَشْهَدُ إِنَّ الْمُنافِقِينَ لَكاذِبُونَ ﴿۱﴾
چون دورویان نزد تو آیند، می‌گویند: تصدیق می‌کنیم که تو واقعاً رسول خدا هستی؛ [فریب مخور] خدا می‌داند که تو رسولش هستی و گواهی می‌دهد که مردمِ دوچهره دروغ‌پردازند.554
منافقون (63)
1
اتَّخَذُوا أَيْمانَهُمْ جُنَّةً فَصَدُّوا عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ إِنَّهُمْ ساءَ ما كانُوا يَعْمَلُونَ ﴿۲﴾
سوگندهای خویش را سپری قرار داده‌اند(1) [برای پوشش نیاتشان] و [مردم را] از راه خدا بازداشتند(2)؛ به راستی رفتار زشتی دارند.554
منافقون (63)
2
نمونه‌های آن را در آیات 56 ، 62 و 74 توبه(9) ملاحظه فرمایید.
نمونه‌های آن را در آیات 168 آل‌عمران(3) ، 18 احزاب(33) و نیمه دوّم آیه 81 توبه(9) ملاحظه فرمایید.
ذلِكَ بِأَنَّهُمْ آمَنُوا ثُمَّ كَفَرُوا فَطُبِعَ عَلى قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لا يَفْقَهُونَ ﴿۳﴾
این، به خاطر آن است که ابتدا ایمان آوردند و سپس [در نهان] انکار کردند(1)؛ لذا بر دلهایشان مهر [غفلت] زده شد(2)، از این روی [حقیقت را] درنمی‌یابند.554
منافقون (63)
3
به آیه 14 بقره(2) توجّه فرمایید.
علت آن را در آیات 10 بقره(2) ، 155 نساء(4) ، 125 توبه(9) و 5 صف(61) جستجو فرمایید.
وَ إِذا رَأَيْتَهُمْ تُعْجِبُكَ أَجْسامُهُمْ وَ إِنْ يَقُولُوا تَسْمَعْ لِقَوْلِهِمْ كَأَنَّهُمْ خُشُبٌ مُسَنَّدَةٌ يَحْسَبُونَ كُلَّ صَيْحَةٍ عَلَيْهِمْ هُمُ الْعَدُوُّ فَاحْذَرْهُمْ قاتَلَهُمُ اللَّهُ أَنَّى يُؤْفَكُونَ ﴿۴﴾
هنگامی که آنان را مشاهده کنی، آراستگی ظاهرشان تو را به شگفت آورد؛ و اگر سخنی را آغاز کنند، به گفتارشان گوش فرا می‌دهی؛ و[لی] آنان [به لحاظ خالی بودن از روح توکل و ایمان] همچون چوب‌های(1) خشکی بر دیوارند؛ هر صدایی را علیه خویش می‌پندارند؛ آنان دشمنند، پس از آنان برحذر باش؛ خدا بکشدشان، چگونه [از حق] بازگردانده می‌شوند؟!554
منافقون (63)
4
خُشُب: جمع خَشَب: چوب، تخته.
وَ إِذا قِيلَ لَهُمْ تَعالَوْا يَسْتَغْفِرْ لَكُمْ رَسُولُ اللَّهِ لَوَّوْا رُؤُسَهُمْ وَ رَأَيْتَهُمْ يَصُدُّونَ وَ هُمْ مُسْتَكْبِرُونَ ﴿۵﴾
چون به آنان توصیه می‌شود: بیایید تا رسول خدا برای شما آمرزش طلبد، سرهای خود را [با بی‌اعتنایی] می‌گردانند ومشاهده می‌کنی که با تکبّر [از حق] روی برمی‌تابند.555
منافقون (63)
5
سَواءٌ عَلَيْهِمْ أَسْتَغْفَرْتَ لَهُمْ أَمْ لَمْ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ لَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفاسِقِينَ ﴿۶﴾
برای آنان یکسان است که برایشان آمرزش بخواهی(1) یا نخواهی؛ هرگز خدا آنان را نخواهد بخشید(2)؛ که خدا منحرفان را هدایت نخواهد کرد.555
منافقون (63)
6
کلمه «استغفرتَ» در اصل «اَاِستَغفَرتَ» است که همزه باب استفعال آن برای تخفیف حذف شده است.
علت آن را در آیه 80 توبه(9) ملاحظه فرمایید؛ ضمناً به آیات 113 و 114 توبه(9) هم توجّه فرمایید.
هُمُ الَّذِينَ يَقُولُونَ لا تُنْفِقُوا عَلى مَنْ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ حَتَّى يَنْفَضُّوا وَ لِلَّهِ خَزائِنُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ لكِنَّ الْمُنافِقِينَ لا يَفْقَهُونَ ﴿۷﴾
آنان همان کسانی‌اند که می‌گویند: به افرادی که گِرد رسول خدا هستند، انفاق نکنید تا [از اطرافش] پراکنده شوند؛ در حالی که خزاین آسمانها و زمین در اختیار خداست، ولی دورویان درنمی‌یابند.555
منافقون (63)
7
يَقُولُونَ لَئِنْ رَجَعْنا إِلَى الْمَدِينَةِ لَيُخْرِجَنَّ الْأَعَزُّ مِنْهَا الْأَذَلَّ وَ لِلَّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ لكِنَّ الْمُنافِقِينَ لا يَعْلَمُونَ ﴿۸﴾
می‌گویند: چون به مدینه بازگشتیم، عزیزتران، ذلیل تران را از آنجا اخراج خواهند کرد(1)؛ در حالی که عزّت، خاصّ خدا و رسولش و مؤمنان است، ولی دورویان نمی‌دانند.555
منافقون (63)
8
گوینده این سخن، «عبداللّه ابی» سردسته دوچهره‌های مدینه است که در بازگشت از جنگ بنی‌المصطلق سال ششم هجری آن را بیان داشت و منظورش از عزتمندان، خودش و یارانش بود و ادّعا داشت که پیامبر و همراهانش را که بی‌مقدار می‌دانست، دفع خواهد کرد!
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُلْهِكُمْ أَمْوالُكُمْ وَ لا أَوْلادُكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ فَأُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ ﴿۹﴾
ای ایمان‌آوردگان(1)، اموال و فرزندانتان شما را از یاد خدا غافل نکند(2)؛ و آنان که چنین کنند، زیانکارند.555
منافقون (63)
9
به زیرنویس آیه 29 نساء(4) و زیرنویس اول آیه 267 بقره(2) مراجعه فرمایید.
به آیه 46 کهف(18) توجّه فرمایید.
وَ أَنْفِقُوا مِنْ ما رَزَقْناكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ فَيَقُولَ رَبِّ لَوْ لا أَخَّرْتَنِي إِلى أَجَلٍ قَرِيبٍ فَأَصَّدَّقَ وَ أَكُنْ مِنَ الصَّالِحِينَ ﴿۱۰﴾
از آنچه روزی شما کرده‌ایم انفاق کنید، قبل از آنکه مرگ به سراغ یکی از شما آید و [با افسوس] گوید: صاحب‌اختیارا، چرا کمی مهلتم ندادی، تا با انفاق خود فرد شایسته‌ای باشم(1)؟555
منافقون (63)
10
به آیه 37 فاطر(35) توجّه فرمایید.