وَ قالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي صَدَقَنا وَعْدَهُ وَ أَوْرَثَنَا الْأَرْضَ نَتَبَوَّأُ مِنَ الْجَنَّةِ حَيْثُ نَشاءُ فَنِعْمَ أَجْرُ الْعامِلِينَ ﴿۷۴﴾
آنان می‌گویند: سپاس(1) خاصّ خداست که وعده خویش را(2) در مورد ما تحقّق بخشید و سرزمین [بهشت] را به ما میراث داد که هر جای آن بخواهیم، منزل گیریم؛ و [به راستی] پاداش اهل عمل نیکوست.467
زمر (39)
74
حمد در زبان عرب به معنای سپاس و ستایش - هر دو - آمده است؛ سپاس در برابر نعمت و ستایش در برابر کمالات ذاتی او. برای توضیح بیشتر به زیرنویس آیه 34 فاطر(35) مراجعه فرمایید.
به آیه 34 قلم(68) توجّه فرمایید.
وَ تَرَى الْمَلائِكَةَ حَافِّينَ مِنْ حَوْلِ الْعَرْشِ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ قُضِيَ بَيْنَهُمْ بِالْحَقِّ وَ قِيلَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ ﴿۷۵﴾
[در آن روز] فرشتگان را در حالی که پیرامون عرش حلقه زده‌اند، خواهی دید که صاحب‌اختیارشان را با ستایش تقدیس می‌کنند؛ و بین اهل محشر به حق داوری خواهد شد و گفته می‌شود: ستایش خاصّ خداست، صاحب‌اختیار جهانیان.467
زمر (39)
75
سوره غافر (40) - آمرزنده
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
به نام خدای گسترده‌مهر [و] جاودان‌مهر-
غافر (40)
-
حم ﴿۱﴾
حاء، میم.467
غافر (40)
1
تَنْزِيلُ الْكِتابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ ﴿۲﴾
نزول این کتاب از جانب خدای فرادست و داناست؛467
غافر (40)
2
غافِرِ الذَّنْبِ وَ قابِلِ التَّوْبِ شَدِيدِ الْعِقابِ ذِي الطَّوْلِ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ إِلَيْهِ الْمَصِيرُ ﴿۳﴾
که آمرزنده گناه، پذیرنده توبه، سخت‌کیفر و نعمت‌بخش است؛ معبودی جز او نیست و سرانجام منحصراً در پیشگاه اوست.467
غافر (40)
3
ما يُجادِلُ فِي آياتِ اللَّهِ إِلاَّ الَّذِينَ كَفَرُوا فَلا يَغْرُرْكَ تَقَلُّبُهُمْ فِي الْبِلادِ ﴿۴﴾
تنها انکارورزان درباره آیات خدا مجادله می‌کنند، پس مباد که جولان آنان در شهرها تو را بفریبد(1).467
غافر (40)
4
جمله ناتمام است؛ برای یافتن دنباله آن با آیات 196 و 197 آل‌عمران(3) و 23 و 24 لقمان(31) مقایسه فرمایید.
كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَ الْأَحْزابُ مِنْ بَعْدِهِمْ وَ هَمَّتْ كُلُّ أُمَّةٍ بِرَسُولِهِمْ لِيَأْخُذُوهُ وَ جادَلُوا بِالْباطِلِ لِيُدْحِضُوا بِهِ الْحَقَّ فَأَخَذْتُهُمْ فَكَيْفَ كانَ عِقابِ ﴿۵﴾
قبل از آنان قوم نوح و بعد از آنان گروههایی دیگر(1) [پیامبرانشان را] دروغ‌پرداز شمردند و هر امّتی(2) آهنگِ رسول خود را کرد تا او را دستگیر کنند و به باطل مجادله کردند تا حق را به آن وسیله از میان بردارند(3) و من هم آنان را [به کیفر] گرفتم؛ [دیدید] کیفر من چگونه بود؟467
غافر (40)
5
این گروههای دیگر را در آیات 12 و 13 ص(38) ملاحظه فرمایید.
به زیرنویس آیه 159 اعراف(7) مراجعه فرمایید.
به آیات 18 انبیاء(21) و 8 صف(61) توجّه فرمایید.
وَ كَذلِكَ حَقَّتْ كَلِمَةُ رَبِّكَ عَلَى الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّهُمْ أَصْحابُ النَّارِ ﴿۶﴾
و فرمان مجازاتِ(1) صاحب‌اختیارت درباره انکارورزان این گونه به تحقّق پیوست که آنان دوزخی‌اند.467
غافر (40)
6
برای توجیه ترجمه «کلمه» به «فرمان مجازات» به آیه 19 زمر(39) و نیز به بخش انتهایی آیه 71 زمر(39) توجّه فرمایید؛ و منظور از آن همان مفاد آیه 85 ص(38) است. لازم به یادآوری است که «کلمه» در قرآن به عکس معنی مورد بحث هم به کار رفته (وعده یاری) به آیه 171 صافات(37) توجّه فرمایید.
الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَ يَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً فَاغْفِرْ لِلَّذِينَ تابُوا وَ اتَّبَعُوا سَبِيلَكَ وَ قِهِمْ عَذابَ الْجَحِيمِ ﴿۷﴾
فرشتگانی که(1) عرش را حمل می‌کنند و آنان که گرد آن حلقه زده‌اند، صاحب‌اختیارشان را با ستایش تقدیس می‌کنند(2) و به او ایمان دارند و برای اهل ایمان آمرزش می‌خواهند: [و گویند:] صاحب‌اختیارا، رحمت و دانشت، هر چیزی را فرا گرفته، پس کسانی را که توبه کردند و پیرو راه تو شدند، بیامرز و از مجازات دوزخ نگاهشان دار.467
غافر (40)
7
برای توجیه آنچه به جای موصول گذاشته‌ایم، با آیه 75 زمر(39) مقایسه فرمایید.
در مورد چگونگی حمل عرش توسّط فرشتگان و تعداد آنان هیچ گونه توضیحی در سایر آیات قرآن نیامده؛ مفسّران هم تاکنون توضیح روشن و قانع کننده‌ای نداده‌اند؛ به آیه 7 آل‌عمران(3) و توضیحاتی که در زیرنویس آن آمده است توجّه فرمایید.