سوره عصر (103) - زمانه
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
به نام خدای گسترده‌مهر [و] جاودان‌مهر-
عصر (103)
-
وَ الْعَصْرِ ﴿۱﴾
سوگند به پایان روز(1)،601
عصر (103)
1
تفسیر «در منثور» درباره واژه «عصر» در این آیه گفته است زمان پیش از مغرب است. قرینه قرآنی بر درستی این نظر این است که سوره عصر در کنار سوری قرار گرفته که در آغازشان به اوقات مختلف شبانه روز سوگند یاد شده، مانند: «والفجر، والضحی، واللیل» و طبیعی است که در پی این سوره‌ها گفته شود «والعصر» به معنی بخش دیگری از اوقات شبانه روز.
إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِي خُسْرٍ ﴿۲﴾
که انسانها(1) در [حال] زیانند(2)،601
عصر (103)
2
منظور اکثریت انسانهاست نه همه؛ به آیه 48 انعام(6) توجّه فرمایید؛ آیه بعد هم مؤید آن است.
موارد و شرایط خسران را در آیات 31 انعام(6) ، 9 اعراف(7) و 65 زمر(39) ملاحظه فرمایید. عامل اصلی خسران، گذشت زمان عمر به بیهودگی است و موارد پیشگیری از زیان و سودمند شدن را در آیات 29 فاطر(35) و 10-13 صف(61) ملاحظه فرمایید.
إِلاَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ ﴿۳﴾
مگر مؤمنانِ نیک‌رفتار که یکدیگر را به رعایت حق و شکیبایی توصیه کردند.601
عصر (103)
3
سوره عصر (103) - زمانه
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
به نام خدای گسترده‌مهر [و] جاودان‌مهر-
عصر (103)
-
وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ ﴿۱﴾
وای بر هر عیبجوی پشت سر و پیش روی،601
همزه (104)
1
الَّذِي جَمَعَ مالاً وَ عَدَّدَهُ ﴿۲﴾
که مالی فراهم ساخته و به حساب آن مشغول است،601
همزه (104)
2
يَحْسَبُ أَنَّ مالَهُ أَخْلَدَهُ ﴿۳﴾
پندارد که اموالش موجب جاودانگی اوست(1)؛601
همزه (104)
3
به آیات 35 کهف(18) ، 25-27 دخان(44) و 28 و 29 حاقه(69) توجّه فرمایید.
كَلاَّ لَيُنْبَذَنَّ فِي الْحُطَمَةِ ﴿۴﴾
هرگز! در بلای خردکننده نگونسار خواهد شد.601
همزه (104)
4
وَ ما أَدْراكَ مَا الْحُطَمَةُ ﴿۵﴾
خبر نداری که آن بلای خردکننده چگونه است(1)!601
همزه (104)
5
این بیان کنایه از عظمت موضوع مورد بحث است.
نارُ اللَّهِ الْمُوقَدَةُ ﴿۶﴾
آتشِ افروخته خداست،601
همزه (104)
6
الَّتِي تَطَّلِعُ عَلَى الْأَفْئِدَةِ ﴿۷﴾
که بر دلها می‌افتد؛601
همزه (104)
7
إِنَّها عَلَيْهِمْ مُؤْصَدَةٌ ﴿۸﴾
[و] به صورتی غیرقابل گریز بر آنان مقرّر شده است(1)،601
همزه (104)
8
به آیه 13 فرقان(25) توجّه فرمایید.
فِي عَمَدٍ مُمَدَّدَةٍ ﴿۹﴾
در ستونهایی(1) کشیده.601
همزه (104)
9
عمد: جمع عمود: ستون.
سوره عصر (103) - زمانه
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
به نام خدای گسترده‌مهر [و] جاودان‌مهر-
عصر (103)
-
أَ لَمْ تَرَ كَيْفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِأَصْحابِ الْفِيلِ ﴿۱﴾
آیا توجّه نکرده‌ای که صاحب‌اختیارت با سپاه فیل سوار(1) چه کرد؟!601
فیل (105)
1
منظور سپاه ابرهه است که قصد نابودی کعبه را داشت.
أَ لَمْ يَجْعَلْ كَيْدَهُمْ فِي تَضْلِيلٍ ﴿۲﴾
مگر نیرنگشان را نقش بر آب نکرد؟601
فیل (105)
2
وَ أَرْسَلَ عَلَيْهِمْ طَيْراً أَبابِيلَ ﴿۳﴾
و پرندگانی فوج فوج(1) بر سر آنان فرستاد،601
فیل (105)
3
«ابابیل» جمع مکسری است که مفرد آن به کار نمی‌رود.
تَرْمِيهِمْ بِحِجارَةٍ مِنْ سِجِّيلٍ ﴿۴﴾
[که] سنگهایی از خمیر سخت‌شده(1) بر آنان می‌افکندند(2)،601
فیل (105)
4
«سجّیل» مُعرب «سنگ گل» فارسی است که گاف در زبان عربی تبدیل به جیم شده است.
شادروان دکتر یداللّه سحابی، قرآن پژوه و زمین‌شناس برجسته، طی توضیحات تفسیری مفصل خود در مورد این سوره در جلسات تفسیر خصوصی، بلایی که سپاه پیلداران را از میان برد، ناشی از بمب آتشفشانی می‌داند که سنگهای آن در آن منطقه هنوز هم باقی است؛ واللّه اعلم.
فَجَعَلَهُمْ كَعَصْفٍ مَأْكُولٍ ﴿۵﴾
سرانجام آنان را به صورت کاهبرگهای جویده درآورد.601
فیل (105)
5