سوره روم (30) - نام امپراتوری رقیب ایران در قدیم
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
به نام خدای گسترده‌مهر [و] جاودان‌مهر-
روم (30)
-
الم ﴿۱﴾
الف، لام، میم.404
روم (30)
1
غُلِبَتِ الرُّومُ ﴿۲﴾
رومیان [در جنگ با ایران] شکست خوردند؛404
روم (30)
2
فِي أَدْنَى الْأَرْضِ وَ هُمْ مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَيَغْلِبُونَ ﴿۳﴾
در پایین‌ترین سرزمین [از سطح دریاهای آزاد]، و آنان پس از شکستشان به زودی پیروز خواهند شد(1)؛404
روم (30)
3
در حمله خسروپرویز پادشاه ساسانی به قلمرو روم شرقی، مناطق ارمنستان، گرجستان و سوریه فعلی، به تصرف ایران درآمد و رومیان در منطقه فلسطین به سال 614 میلادی هفت سال قبل از هجرت شکست سختی از ایران خوردند و اورشلیم مرکز آن نیز به تصرف ایران درآمد. رومیان پس از این شکست با تجدید قوا موفق شدند به تدریج مناطق ازدست داده را پس از هشت سال پس بگیرند و با اشغال تیسفون، خسروپرویز فراری و کشته شد (به نقل از ترجمه و توضیحات مهندس عبدالعلی بازرگان با تلخیص).
فِي بِضْعِ سِنِينَ لِلَّهِ الْأَمْرُ مِنْ قَبْلُ وَ مِنْ بَعْدُ وَ يَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ ﴿۴﴾
در عرض چند سال [آینده]؛ سررشته امور در اختیار خداست، چه قبل و چه بعد [ازاین شکست و پیروزی]؛ و در آن روز مؤمنین [از درگیری دو ابر قدرت ستمگر] شادمان خواهند شد(1)؛404
روم (30)
4
زیرا این پیروزی موجب تحقق وعده غیبی قرآن در آیه 3 و تقویت اعتماد و ایمان جمعیت کم تعداد مسلمانان، در برابر حصر، فشار و آزار مشرکان در دوران سخت مکه پیش از هجرت می‌گشت. از طرف دیگر تقابل دو ابرقدرت سیاسی و نظامی این دوران، به ضعف و فتور طرفین درگیری - غالب و مغلوب - و فراهم شدن زمینه تحقق وعده‌های عام نصرت مؤمنین در قرآن و امید مسلمانان به بسط تدریجی عدالت و تحولات اجتماعی و سیاسی در خارج از شبه جزیره و جهان آن روزگار می‌انجامید: به «تفسیر سوره روم»، نوشته شادروان دکتر علی شریعتی مراجعه فرمایید.
بِنَصْرِ اللَّهِ يَنْصُرُ مَنْ يَشاءُ وَ هُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ ﴿۵﴾
[و امیدوارند] به یاری خدا؛ هر که را بخواهد، یاری می‌دهد(1)؛ و او فرادست و مهربان است.404
روم (30)
5
خواست خدا در این موارد قانونمند است و بستگی به روش انسانها دارد؛ به آیه 7 محمّد(47) و بخش پایانی آیه 40 حج(22) توجّه فرمایید.
وَعْدَ اللَّهِ لا يُخْلِفُ اللَّهُ وَعْدَهُ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ ﴿۶﴾
خدا [به درستی] وعده کرده است(1)، و از وعده خویش تخلّف نخواهد کرد، ولی بیشتر مردم نمی‌دانند.405
روم (30)
6
«وَعدَ اللَّهِ » مفعول مطلق فعل حذف‌شده است و تقدیر آن « وَعدَ اللَّهِ َوعداً » است به معنی خدا وعده داده است، وعده‌ای چنین و چنان.
يَعْلَمُونَ ظاهِراً مِنَ الْحَياةِ الدُّنْيا وَ هُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غافِلُونَ ﴿۷﴾
از زندگی دنیا آگاهی سطحی دارند و از آخرت [و پایان کار] غافلند(1).405
روم (30)
7
به آیه 134 نساء(4) توجّه فرمایید.
أَ وَ لَمْ يَتَفَكَّرُوا فِي أَنْفُسِهِمْ ما خَلَقَ اللَّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما إِلاَّ بِالْحَقِّ وَ أَجَلٍ مُسَمًّى وَ إِنَّ كَثِيراً مِنَ النَّاسِ بِلِقاءِ رَبِّهِمْ لَكافِرُونَ ﴿۸﴾
چرا با خود نمی‌اندیشند که خدا آسمان و زمین و مابین آنها را به حق [و با هدف] و برای مدّتی معین آفریده است؛ و بسیاری از مردم [رستاخیز و] لقای صاحب‌اختیارشان را انکار می‌کنند(1).405
روم (30)
8
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیات 85 حجر(15) و 115 مؤمنون(23) آمده است.
أَ وَ لَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ كانُوا أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَ أَثارُوا الْأَرْضَ وَ عَمَرُوها أَكْثَرَ مِمَّا عَمَرُوها وَ جاءَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ ﴿۹﴾
مگر در زمین جهانگردی نکرده‌اند تا ببینند سرانجام پیشینیانشان چگونه بود؟ آنان نیرومندتر بودند و زمین را تغییرات دادند و بیشتر از ایشان آبادش کردند و رسولانشان نشانه‌های روشن بر آنان ارائه کردند؛ پس خدا بر آن نبود که بر ایشان ستم کند، بلکه آنان خود در حق خویش ستم می‌کردند(1).405
روم (30)
9
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیات 6 انعام(6) و 45 سبأ(34) آمده است.
ثُمَّ كانَ عاقِبَةَ الَّذِينَ أَساؤُا السُّواى أَنْ كَذَّبُوا بِآياتِ اللَّهِ وَ كانُوا بِها يَسْتَهْزِؤُنَ ﴿۱۰﴾
آنگاه سرانجامِ کسانی که مرتکب بدی شدند، بدتر شد؛ زیرا که آیات خدا را دروغ شمرده و به باد استهزاء می‌گرفتند.405
روم (30)
10