وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ نَزَّلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَحْيا بِهِ الْأَرْضَ مِنْ بَعْدِ مَوْتِها لَيَقُولُنَّ اللَّهُ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لا يَعْقِلُونَ ﴿۶۳﴾
و اگر از آنان بپرسی: چه کسی از آسمان بارانی فرستاد که زمین را پس از خزان و خشکی‌اش بدان حیات بخشید؟ قطعاً می‌گویند: خدا؛ بگو: ستایش و سپاس خاصّ خداست [نه معبودهای خیالی شما] ولی بیشترشان بی‌خردند.404
عنکبوت (29)
63
وَ ما هذِهِ الْحَياةُ الدُّنْيا إِلاَّ لَهْوٌ وَ لَعِبٌ وَ إِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِيَ الْحَيَوانُ لَوْ كانُوا يَعْلَمُونَ ﴿۶۴﴾
این زندگی دنیا جز سرگرمی و بازیچه نیست؛ و سرای آخرت زندگی [واقعی] است، کاش می‌دانستند(1).404
عنکبوت (29)
64
به آیات 7 روم(30) ، 20 حدید(57) ، 24 فجر(89) و 1 و 2 تکاثر(102) توجّه فرمایید.
فَإِذا رَكِبُوا فِي الْفُلْكِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ إِذا هُمْ يُشْرِكُونَ ﴿۶۵﴾
وقتی بر کشتی سوار می‌شوند، خدا را با خلوصِ اعتقاد [به نیایش] می‌خوانند؛ و چون آنان را به خشکی برساند، به ناگاه [خدای را فراموش و] غیر خدا را [در نجات خود] مؤثّر می‌دانند(1)؛404
عنکبوت (29)
65
معنی و مفهوم این آیه به بیان دیگری در آیات 22 و 23 یونس(10) و 67-69 اسراء(17) آمده است.
لِيَكْفُرُوا بِما آتَيْناهُمْ وَ لِيَتَمَتَّعُوا فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ ﴿۶۶﴾
سرانجام نعمتی را که به آنان داده‌ایم ناسپاسی کنند(1)، و [چندصباحی] کامروا باشند؛ به زودی خواهند دانست.404
عنکبوت (29)
66
مفهوم نیمه دوم این آیه به بیان دیگر در آیه 30 ابراهیم(14) وَجَعَلُوا للّه أندادا لِیضِلُّوا عَن سَبیلِهِ قُل تَمَتَّعُوا فَإِنَّ مَصِیرَکم اِلَی النَّار آمده است. ضمناً حرف لام بر سر «لیکفروا» و «لیتمتّعوا»، لام عاقبت است، نه لام تعلیل؛ مورد مشابه در آیات 55 نحل(16) و 34 روم(30) آمده است.
أَ وَ لَمْ يَرَوْا أَنَّا جَعَلْنا حَرَماً آمِناً وَ يُتَخَطَّفُ النَّاسُ مِنْ حَوْلِهِمْ أَ فَبِالْباطِلِ يُؤْمِنُونَ وَ بِنِعْمَةِ اللَّهِ يَكْفُرُونَ ﴿۶۷﴾
مگر ندیده‌اند که ما حرم امنی به وجود آورده‌ایم(1)، در حالی که مردمِ پیرامونشان همواره مورد دستبرد قرار می‌گیرند؟ آیا به باطل باور می‌آورند و نعمت خدا را ناسپاسی می‌کنند؟404
عنکبوت (29)
67
عربها قبل از اسلام هم از زمان ابراهیم‌ع خانه کعبه - و به مناسبت آن، شهر مکه - را محترم می‌دانستند و هیچ کس در آنجا جنگ و خونریزی نمی‌کرد و هذا البلد الامین، (آیه 3 تین(95)).
وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى عَلَى اللَّهِ كَذِباً أَوْ كَذَّبَ بِالْحَقِّ لَمَّا جاءَهُ أَ لَيْسَ فِي جَهَنَّمَ مَثْوىً لِلْكافِرِينَ ﴿۶۸﴾
کیست ستمکارتر از آن که دروغ به خدا نسبت دهد(1)، یا کلام حق را که به او رسیده است، دروغ شمارد؟ آیا در دوزخ جایگاهی برای انکارورزان نیست؟404
عنکبوت (29)
68
مصداق این نسبت دروغ را در آیه 79 بقره(2) ملاحظه فرمایید.
وَ الَّذِينَ جاهَدُوا فِينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ ﴿۶۹﴾
و کسانی که در راه ما تلاش می‌کنند، محقّقاً به راههای خویش هدایتشان می‌کنیم؛ و خدا با نیکوکاران است(1).404
عنکبوت (29)
69
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیات 17 محمّد(47) و 28 حدید(57) آمده است.
سوره روم (30) - نام امپراتوری رقیب ایران در قدیم
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
به نام خدای گسترده‌مهر [و] جاودان‌مهر-
روم (30)
-
الم ﴿۱﴾
الف، لام، میم.404
روم (30)
1
غُلِبَتِ الرُّومُ ﴿۲﴾
رومیان [در جنگ با ایران] شکست خوردند؛404
روم (30)
2
فِي أَدْنَى الْأَرْضِ وَ هُمْ مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَيَغْلِبُونَ ﴿۳﴾
در پایین‌ترین سرزمین [از سطح دریاهای آزاد]، و آنان پس از شکستشان به زودی پیروز خواهند شد(1)؛404
روم (30)
3
در حمله خسروپرویز پادشاه ساسانی به قلمرو روم شرقی، مناطق ارمنستان، گرجستان و سوریه فعلی، به تصرف ایران درآمد و رومیان در منطقه فلسطین به سال 614 میلادی هفت سال قبل از هجرت شکست سختی از ایران خوردند و اورشلیم مرکز آن نیز به تصرف ایران درآمد. رومیان پس از این شکست با تجدید قوا موفق شدند به تدریج مناطق ازدست داده را پس از هشت سال پس بگیرند و با اشغال تیسفون، خسروپرویز فراری و کشته شد (به نقل از ترجمه و توضیحات مهندس عبدالعلی بازرگان با تلخیص).
فِي بِضْعِ سِنِينَ لِلَّهِ الْأَمْرُ مِنْ قَبْلُ وَ مِنْ بَعْدُ وَ يَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ ﴿۴﴾
در عرض چند سال [آینده]؛ سررشته امور در اختیار خداست، چه قبل و چه بعد [ازاین شکست و پیروزی]؛ و در آن روز مؤمنین [از درگیری دو ابر قدرت ستمگر] شادمان خواهند شد(1)؛404
روم (30)
4
زیرا این پیروزی موجب تحقق وعده غیبی قرآن در آیه 3 و تقویت اعتماد و ایمان جمعیت کم تعداد مسلمانان، در برابر حصر، فشار و آزار مشرکان در دوران سخت مکه پیش از هجرت می‌گشت. از طرف دیگر تقابل دو ابرقدرت سیاسی و نظامی این دوران، به ضعف و فتور طرفین درگیری - غالب و مغلوب - و فراهم شدن زمینه تحقق وعده‌های عام نصرت مؤمنین در قرآن و امید مسلمانان به بسط تدریجی عدالت و تحولات اجتماعی و سیاسی در خارج از شبه جزیره و جهان آن روزگار می‌انجامید: به «تفسیر سوره روم»، نوشته شادروان دکتر علی شریعتی مراجعه فرمایید.
بِنَصْرِ اللَّهِ يَنْصُرُ مَنْ يَشاءُ وَ هُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ ﴿۵﴾
[و امیدوارند] به یاری خدا؛ هر که را بخواهد، یاری می‌دهد(1)؛ و او فرادست و مهربان است.404
روم (30)
5
خواست خدا در این موارد قانونمند است و بستگی به روش انسانها دارد؛ به آیه 7 محمّد(47) و بخش پایانی آیه 40 حج(22) توجّه فرمایید.