سوره انعام (6) - دامها
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
به نام خدای گسترده‌مهر [و] جاودان‌مهر-
انعام (6)
-
الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ جَعَلَ الظُّلُماتِ وَ النُّورَ ثُمَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ يَعْدِلُونَ ﴿۱﴾
ستایش(1) خاصّ خداست که آسمانها و زمین را آفرید و تاریکیها و روشنی را مقرّر داشت؛ با این همه، انکارورزان [غیر خدا را در توان و تدبیر] با صاحب‌اختیار خویش برابر می‌شمرند.128
انعام (6)
1
حمد در زبان عرب به معنای سپاس و ستایش - هر دو - آمده است؛ سپاس در برابر نعمت و ستایش در برابر کمالات ذاتی او. برای توضیح بیشتر به زیرنویس آیه 34 فاطر(35) مراجعه فرمایید.
هُوَ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ طِينٍ ثُمَّ قَضى أَجَلاً وَ أَجَلٌ مُسَمًّى عِنْدَهُ ثُمَّ أَنْتُمْ تَمْتَرُونَ ﴿۲﴾
اوست که شما را از گِل آفرید، آنگاه [برای زیستن شما] سرآمدی مقرّر داشت؛ و [آگاهی بر این] سرآمد معین در اختیار اوست؛ با این همه باز [در الوهیتش] تردید می‌ورزید!128
انعام (6)
2
وَ هُوَ اللَّهُ فِي السَّماواتِ وَ فِي الْأَرْضِ يَعْلَمُ سِرَّكُمْ وَ جَهْرَكُمْ وَ يَعْلَمُ ما تَكْسِبُونَ ﴿۳﴾
خدا[ی یگانه] در آسمانها و زمین اوست؛ [و] به نهان و آشکار و دستاورد شما آگاهی دارد.128
انعام (6)
3
وَ ما تَأْتِيهِمْ مِنْ آيَةٍ مِنْ آياتِ رَبِّهِمْ إِلاَّ كانُوا عَنْها مُعْرِضِينَ ﴿۴﴾
هیچ آیتی از آیات صاحب‌اختیارشان بر آنان عرضه نمی‌شد، مگر اینکه از آن رویگردان بودند(1).128
انعام (6)
4
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیه 105 یوسف(12) آمده است.
فَقَدْ كَذَّبُوا بِالْحَقِّ لَمَّا جاءَهُمْ فَسَوْفَ يَأْتِيهِمْ أَنْباءُ ما كانُوا بِهِ يَسْتَهْزِؤُنَ ﴿۵﴾
و چون گفتار حق(1) بر آنان عرضه شد، [آن را] دروغ شمردند؛ ولی خبرهای آنچه استهزایش می‌کردند به آنان خواهد رسید.128
انعام (6)
5
منظور قرآن است. به آیات 170 نساء(4) و 83 و 84 مائده(5) توجّه فرمایید.
أَ لَمْ يَرَوْا كَمْ أَهْلَكْنا مِنْ قَبْلِهِمْ مِنْ قَرْنٍ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ ما لَمْ نُمَكِّنْ لَكُمْ وَ أَرْسَلْنَا السَّماءَ عَلَيْهِمْ مِدْراراً وَ جَعَلْنَا الْأَنْهارَ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهِمْ فَأَهْلَكْناهُمْ بِذُنُوبِهِمْ وَ أَنْشَأْنا مِنْ بَعْدِهِمْ قَرْناً آخَرِينَ ﴿۶﴾
مگر مشاهده نکردند که چه بسیار مردم روزگاران را قبل از آنان هلاک کردیم؟ [در حالی که] امکانات و اقتداری به آنان داده بودیم که به شما نداده‌ایم و باران آسمان را پیاپی بر آنان فرستادیم و نهرها پدید آوردیم که در سرزمینشان جاری بود، و آنگاه [که طغیان و سرکشی کردند(1)] به کیفر گناهانشان هلاکشان کردیم و از پی آنان نسلی دیگر پدید آوردیم(2).128
انعام (6)
6
به آیات 6 و 7 علق(96) توجّه فرمایید.
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیات 45 سبأ(34) و 82 غافر(40) آمده است.
وَ لَوْ نَزَّلْنا عَلَيْكَ كِتاباً فِي قِرْطاسٍ فَلَمَسُوهُ بِأَيْدِيهِمْ لَقالَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ هذا إِلاَّ سِحْرٌ مُبِينٌ ﴿۷﴾
[حتّی] اگر کتابی نوشته بر کاغذ بر تو نازل می‌کردیم(1) که انکارورزان با دستهای خود آن را لمس کنند، باز هم می‌گفتند: این جز جادویی آشکار نیست(2).128
انعام (6)
7
اشاره به درخواست منکران است که در آیه 93 اسراء(17) آمده است.
معنی و مفهوم این آیه به بیان دیگری در آیات 14 و 15 حجر(15) و 44 طور(52) آمده است.
وَ قالُوا لَوْ لا أُنْزِلَ عَلَيْهِ مَلَكٌ وَ لَوْ أَنْزَلْنا مَلَكاً لَقُضِيَ الْأَمْرُ ثُمَّ لا يُنْظَرُونَ ﴿۸﴾
گفته‌اند: چرا فرشته‌ای بر او نازل نشده است(1)؟ اگر فرشته‌ای نازل می‌کردیم، کار به پایان می‌رسید و هیچ مهلتی نمی‌یافتند(2).128
انعام (6)
8
منظور آنان از درخواست نزول فرشته، در آیه 7 فرقان(25) روشن‌تر بیان شده است.
معنی و مفهوم این آیه، به بیان دیگر در آیات 21 و 22 فرقان(25) آمده است.
وَ لَوْ جَعَلْناهُ مَلَكاً لَجَعَلْناهُ رَجُلاً وَ لَلَبَسْنا عَلَيْهِمْ ما يَلْبِسُونَ ﴿۹﴾
اگر آن [فرستاده] را فرشته‌ای قرار می‌دادیم، قطعاً او را هم به صورت بشری درمی‌آوردیم و آنچه را [اکنون بر خود و دیگران] مشتبه می‌سازند، همچنان بر آنان مشتبه می‌ساختیم(1).129
انعام (6)
9
درخواست منکران برای اعزام فرشته، بهانه‌ای است که برای توجیه انکار خود مطرح می‌کردند. در چنین شرایطی اراده خدا آن نیست که به دلخواه آنان عمل شود؛ همان‌گونه که در مورد درخواست‌‌های معجزات مختلف به تمایل منکران معاند، که در آیات 90-93 اسراء(17) آمده است، درخواست آنان منطقی شناخته نشده است. اینکه آیه می‌فرماید: اگر فرشته‌ای هم بفرستیم، به صورت مردی می‌فرستیم، توضیح روشن‌تر آیه 95 اسراء(17) است که می‌فرماید: اگر در زمین فرشتگان زندگی می‌کردند، پیامبرشان را نیز به صورت فرشته‌ای می‌فرستادیم. و اینکه گفته است آنچه مبهم نگاه می‌دارند بر آنان مبهم می‌داشتیم، توضیح روشن‌تر همان است که در آیه 5 صف(61) آمده است فلما زاغوا ازاغ اللّه قلوبهم و اللّه لا یهدی القوم الفاسقین.
وَ لَقَدِ اسْتُهْزِئَ بِرُسُلٍ مِنْ قَبْلِكَ فَحاقَ بِالَّذِينَ سَخِرُوا مِنْهُمْ ما كانُوا بِهِ يَسْتَهْزِؤُنَ ﴿۱۰﴾
قبل از تو نیز رسولانی مورد استهزاء قرار گرفتند و [سرانجام] مجازاتی که استهزایش می‌کردند دامنگیر تمسخرکنندگان شد(1).129
انعام (6)
10
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیات 34 انعام(همین سوره) ، 25 و 26 فاطر(35) و 43 فصلت(41) آمده است.